In zes stappen naar financiële gezondheid op het werk
Wanneer het gaat over een gebrek aan financiële kennis wijst de beschuldigende vinger meestal naar de scholen. Instanties als de OESO raden evenwel aan ook op de werkvloer in financiële educatie te voorzien, om kennis en vaardigheden aan te reiken op de momenten dat ze onmiddellijk van pas komen. Een stappenplan.
We nemen het voorbeeld van de belastingen. Leerkrachten kunnen in de middelbare school wel praten over de grote principes van belastingen, maar daar stopt het. Hoe mensen hun belastingaangifte moeten invullen, welke uitgaven ze kunnen doen om de belastingdruk te verlichten enzovoort, daar hebben scholieren weinig aan. Zelfs voor jongeren die verder studeren is de aangifte vaak een ver-van-mijn-bedshow. Vanaf 18 jaar moet iedereen een belastingaangifte invullen, maar de meeste studenten krijgen een voorstel van vereenvoudigde aangifte. De aangifte wordt een pak ingewikkelder op het moment dat ze beginnen te werken en uitgaven kunnen doen die fiscale voordelen opleveren. Bedrijven zouden bijvoorbeeld in mei of juni een opleiding over de belastingaangifte kunnen geven aan de werknemers die minder dan een jaar aan de slag zijn.
De werkgever kan dan ook nog eens uitleggen welke voordelen in het loonpakket van de werknemers zitten. Met de krapte op de arbeidsmarkt en werknemers die sneller van werk wisselen, kan het nuttig zijn die voordelen in de verf te zetten. In 2023 hebben Belgische werknemers recht op vier dagen opleiding. Vanaf 2024 worden dat vijf dagen. De werkgever moet voldoende kwalitatieve opleidingsmogelijkheden aanbieden. Financiële educatie kan passen in hun opleidingsplan. Het kan financiële stress wegnemen en de werknemers helpen controle te krijgen over het beheer van hun geld.
De kostprijs van financiële stress
Het National Payroll Institute berekende de kostprijs voor Canadese werkgevers van alle uren en minuten productiviteitsverlies door financiële stress bij werknemers. Het gaat over gigantische bedragen. Voor 2022 werden de kosten op 40 miljard Canadese dollar geschat, zo’n 28 miljard euro, tegenover 26,9 miljard Canadese dollar in 2021.
Voor het Verenigd Koninkrijk schatte de consultant Cebr in 2021 de kostprijs voor werkgevers van het absenteïsme van werknemers door financiële stress op 2,5 miljard pond per jaar. De kostprijs van de verminderde productiviteit en andere gevolgen van mensen die doorwerken met financiële stress, bedroeg naar schatting 3,7 miljard pond.
In Nederland berekende het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) enkele jaren geleden hoeveel een werknemer met schulden kost aan de werkgever. De overgrote meerderheid van de Nederlandse bedrijven heeft te maken met medewerkers met schulden. De werkgever maakt kosten voor de verwerking van het loonbeslag. De werknemer is minder productief en valt vaker uit met ziekte. Voor één voltijdse werknemer met een modaal loon werd het kostenplaatje voor de werkgever in 2017 op jaarlijks 13.000 euro geschat. In Nederland draait de werkgever bij ziekteverzuim langer op voor de kosten dan in België.
In België zijn er helaas nog geen studies over die kostprijs van financiële stress voor werkgevers. “Ik hoop daarop in te zetten, in samenwerking met partners”, zegt Els Lagrou daarover. We weten wel dat twee op de drie Belgische gezinnen niet financieel weerbaar zijn. Dat blijkt uit onderzoek dat Deloitte in maart 2023 afnam. De consultant onderzocht de financiële gezondheid van de gezinnen aan de hand van zes criteria: inkomen, uitgaven, schulden, sparen, plannen en vaardigheden.
Een recent beleidsadvies van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) is financiële geletterdheid op de werkvloer bij te spijkeren. Een jaar geleden publiceerde de denktank een handboek met inzichten om financiële educatie en aandacht voor financieel welzijn via de werkgever te organiseren. Heel wat landen gingen daarmee aan de slag. België hinkt wat achterop.
1. Maak werk van financiële geletterheid op het werk
Els Lagrou (ex-OESO en ex-FSMA) ontwikkelt trajecten over geldzaken voor bedrijven. “Er is de voorbije jaren heel wat aandacht gekomen voor fysiek en mentaal welzijn op het werk, maar niet voor financieel welzijn. Je kunt honderd keer naar de yogales gaan, je geldzorgen verdwijnen daar niet mee”, meent Els Lagrou. Ze richtte samen met de IT-specialist Thierry Janssens Dagelijks Geld op, dat ze op LinkedIn omschrijft als “uw partner voor financieel welzijn en educatie”. Later kwam ook Jeroen De Pooter aan boord. Hij heeft al veel met bedrijven gewerkt rond fysiek en mentaal welzijn op de werkvloer. “De schakel financieel welzijn ontbreekt nog bij veel bedrijven, en die voeg ik nu toe”, stelt Lagrou. “Financiële stress leidt ook tot gezondheidsproblemen. Mensen met geldproblemen raken gemakkelijker aan drank of drugs, of zoeken troost in eten. Je kunt financieel welzijn niet los zien van mentaal of fysiek welzijn.”
Dagelijks Geld wil vooral een partner worden van de bedrijven die trajecten rond geld willen opzetten op de maat van hun werknemers. “Via de werkgevers kun je een veel breder publiek bereiken dan via de huidige initiatieven rond financiële educatie. Neem bijvoorbeeld de educatieve website Wikifin.be van de financieeltoezichthouder FSMA, mijn vorige werkgever. Die website is heel goed, maar bereikt slechts een beperkt deel van de populatie. Vooral mensen die via het internet op zoek gaan naar informatie over geldzaken, zullen bij Wikifin.be uitkomen. Veel mensen zijn niet met hun financiën bezig.”
2. Haal geld uit de taboesfeer
Sommige mensen hebben gewoon geen zin om met hun geld bezig te zijn, vinden het saai of steken hun kop in het zand tot er grote problemen opduiken. “We moeten geld uit de taboesfeer halen. Als mensen erover praten, dan kunnen ze ook van elkaar leren”, vindt Els Lagrou. “We kunnen individuele begeleiding en/of workshops in kleine groepen aanbieden. Voor financiële educatie is er een multidimensionale aanpak nodig. Ons initiatief is complementair aan de bestaande initiatieven. Elk initiatief rond financiële educatie valt alleen maar toe te juichen.”
Maar willen bedrijven wel dat hun werknemers financieel geletterd worden? Het kan voor werkgevers soms ook handig zijn dat werknemers niet veel van geld afweten. Wat als werknemers de hoogte van hun loon ter discussie stellen? “Werkgevers passen zich maar beter aan de huidige generatie starters aan. Jonge medewerkers praten veel gemakkelijker over geld dan oudere. Ze zullen sneller vergelijken. Ik zie daar een generatieverschil, en daar zullen de werkgevers mee om moeten gaan. Of ze het nu willen of niet, ze zullen meer transparant moeten zijn over lonen.”
3. Zorg voor begeleiding of coaching
Els Lagrou denkt dat ook meer onafhankelijke begeleiding nodig is. Banken en verzekeraars organiseren bijvoorbeeld ook webinars of gespreksavonden rond financiële educatie, maar hun doel is uiteindelijk spaar- en beleggingsproducten, diensten zoals private banking of verzekeringen aan de man te brengen. “Wij zullen nooit specifieke producten of diensten aanbevelen, maar we kunnen mensen wel leren hoe ze een spaarbuffer moeten aanleggen, welke soorten producten op de markt zijn en hoe ze uit het aanbod van commerciële partijen kunnen kiezen.”
4. Meer financiële kennis zorgt voor minder financiële stress
Els Lagrou stelt ook vast dat heel weinig mensen de automatische loonindexering in ons land vatten. “België is het enige land in Europa waar de lonen van zowat alle medewerkers mee stijgen met de levensduurte. Dat is een heel duur systeem voor de werkgevers. Het is voor hen toch jammer als hun medewerkers de indexering niet begrijpen en dus ook niet ten volle kunnen appreciëren.”
Daarnaast kan financiële stress bij werknemers ook heel wat kosten voor de werkgevers meebrengen. “Een beetje stress kan geen kwaad, maar stress kan mensen verlammen. Wie grote geldzorgen heeft, functioneert niet meer optimaal.” Veel werkgevers voeren al een beleid om werknemers gezond te houden, met vers fruit, sportlessen op de werkvloer enzovoort. Waarom zouden ze niet dezelfde impulsen willen geven aan de financiële gezondheid van hun medewerkers?
Els Lagrou: “Studies in Canada hebben aangetoond dat 40 procent van de stress van medewerkers voortkomt uit geldzaken. Het houdt mensen tegen te doen wat ze moeten doen. Ze verliezen focus op het werk, ze werken trager of minder efficiënt. Er gebeuren meer ongevallen, met tijdelijke of permanente arbeidsongeschiktheid tot gevolg.”
5. Bereken financiële impact van carrièrekeuzes
Dagelijks Geld wil trajecten aanbieden, waarbij medewerkers via één of meerdere modules handvatten aangereikt krijgen om betere financiële beslissingen te nemen. “Het komt er vooral ook op neer dat mensen bewuste keuzes maken. Als iemand deeltijds wil gaan werken, weet die persoon dan welke impact dat heeft op de verdere carrière en het loon, op het pensioen? Vaak kijken mensen enkel naar de impact op de korte termijn, maar niet op de lange termijn”, meent Els Lagrou. “Soms nemen mensen zulke beslissingen in een bevlieging, of ze weten niet ten gronde wat de impact is. Het staat iedereen vrij minder te werken, om werk en privé meer in balans te houden, maar het is wel belangrijk dat mensen de gevolgen goed kunnen inschatten.”
In Nederland heeft het Nibud samen met de belangenorganisatie Women Inc tools ontwikkeld, zoals de WerkUrenBerekenaar en de WerkZorgBerekenaar, waarmee gezinnen de impact van deeltijds werken van één of beide ouders kunnen simuleren. In België bestaan zulke rekentools nog niet.
6. Reik de juiste kennis op het juiste moment aan
Welke informatie nuttig is voor werknemers, verschilt van het moment in de loopbaan of de levensfase. Voor iemand die begint te werken, kan het nuttig zijn informatie te krijgen over de opbouw van kapitaal voor het pensioen via de werkgever of op eigen houtje. Voor mensen met kinderen is een uiteenzetting over verlofsystemen of de mogelijkheid om familieleden aan te sluiten op de hospitalisatieverzekering dan weer gepast. Els Lagrou: “Een op de twee koppels gaat uit elkaar. Scheidingen zijn een grote bron van financiële stress, als op voorhand geen goede afspraken zijn gemaakt.
Wanneer mensen met pensioen gaan, krijgen ze hun aanvullend pensioen. De meeste mensen verkiezen nog altijd een eenmalige uitkering van kapitaal boven een maandelijkse rente, maar dat betekent wel dat ze in één keer een grote som geld in handen krijgen. Als het de eerste keer is dat zoiets gebeurt, dan weten ze vaak ook niet hoe ze daarmee om moeten gaan. Maar het is wel de bedoeling dat je nog de rest van je leven op dat aanvullend pensioen kunt teren. Ook daar zou wat meer begeleiding welkom zijn.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier