‘Populisten beramen overval van de eeuw’

Geef politici de controle over het geldbeleid, en miserie in de vorm van inflatie en verarming wordt ons deel. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Fascinerend maar gevaarlijk, zo kondigt zich het gevecht aan tussen vooral populistische wereldleiders en de onafhankelijke centrale banken, die voorkomen dat politici de hand aan de geldpersen slaan om slecht beleid te financieren. Het is een oud zeer.

Geef politici de controle over het geldbeleid, en miserie in de vorm van inflatie en verarming wordt ons deel. De meeste westerse centrale banken zijn na de stagflatie van de jaren zeventig niet voor niets onafhankelijk gemaakt. Als politici de controle over het geldbeleid heroveren, wordt dat de overval van de eeuw.

Erdogan

De frontlijn ligt dezer dagen in Turkije. President Erdogan heeft het niet begrepen op een centrale bank die de prijsstabiliteit bewaakt, zeker als dat beleid de regering pijn doet via hogere rentevoeten. Eerder deze maand liet Erdogan zich op een conferentie met internationale investeerders ontvallen dat hij een grotere greep wil op het monetaire beleid.

De investeerders vielen bijna van hun stoel. Ook andere uitspraken van Erdogan zoals “een hogere rente is de moeder en de vader van alle kwaad”, en “een lagere rente zorgt voor lagere inflatie” getuigen niet van een doordachte economische visie.

Erdogan mag dan wilde plannen hebben, dat was zonder de waard gerekend. Via het torpederen van de lira proberen de financiële markten de president op andere gedachten te brengen. Erdogan staat niet in een sterke positie. Turkije is sterk afhankelijk van buitenlands kapitaal om de tekorten op zijn lopende rekening te financieren en de economie op toerental te houden. Een Turkse inflatie die richting 15 procent gaat, boezemt ook weinig vertrouwen in.

Erdogan riskeert het land in crisis en recessie te storten als hij de financiers naar de uitgang jaagt. Gelukkig voor Turkije heeft de centrale bank, met de steun van een aantal sleutelfiguren in de regering-Erdogan, een tegenoffensief gelanceerd. De rente werd met 3 procent verhoogd om de lira te steunen. Er is meer nodig. Op 7 juni wordt de volgende veldslag geleverd bij de beleidsvergadering van de Turkse centrale bank.

Trump

Een andere frontlijn is de relatie tussen president Donald Trump en de Amerikaanse centrale bank, de Fed. Daar wordt nog niet gevochten, maar de inzet is veel groter dan in Turkije. Trump plaatste zijn eigen mannetje aan het hoofd van de Fed, maar legt zich voorlopig braaf neer bij het beleid van de centrale bank.

Dat kan veranderen als de Fed de rente forser moet verhogen als reactie op het expansieve begrotingsbeleid van Trump, dat zo laat in de conjunctuurcyclus tot een oververhitting van de economie kan leiden. Zal Trump lijdzaam toezien als de Fed geen andere keuze heeft dan het ondoordachte beleid van de president lek te prikken?

Italië

Van de centrale banken heeft de Europese Centrale Bank het beste statuut, maar ook die opereert niet in het politieke luchtledige. De aanval is al ingezet. De Italiaanse populisten flirten openlijk met het idee de Italiaanse schulden in handen van de centrale bank kwijt te schelden. Ook het even gekke idee om rekeningen van de overheid te betalen met schuldbewijzen is nog niet in een lade gestopt.

De Italiaanse regering zou op die manier een parallelle munt in het leven roepen die haar vrij spel geeft. Italië zou de facto uit de euro stappen. Als het in Italië tot nieuwe verkiezingen komt, kan deelname aan de euro de inzet worden.

Dankzij hun soepele beleid van de voorbije jaren hebben de centrale banken de politici weinig in de weg gelegd. Meer nog, door de schulden hoog op te stapelen hebben de politici de centrale banken in de hoek gedreven, want de hoge schuldenlast maakt het voor de centrale bank zeer risicovol om de beleidsrente fors te verhogen. Maar als ze op een dag geen keuze hebben, hoe zal de politiek dan reageren?

“Als het monetaire beleid mensen in moeilijkheden brengt, wie zullen ze dan verantwoordelijk houden? Ze zullen mij, de president, verantwoordelijk houden”, is de redenering van Erdogan om de controle over de geldpersen te heroveren. Het wordt een lang gevecht.