Vergeet uw pensioensparen niet: laatste kans voor fiscale voordelen in 2024

December is voor zelfstandigen en loontrekkenden dé maand bij uitstek om nog snel wat geld opzij te zetten voor de oude dag. Doen ze daar goed aan?

Iedereen die geld verdient, kan sparen voor zijn pensioen. Zelfstandigen kunnen doorgaans op minder wettelijk pensioen rekenen dan werknemers en ambtenaren. Slechts 25 procent van de zelfstandigen ouder dan 45 jaar verwacht een uitstekend leven te kunnen leiden na zijn pensioen. 27 procent vreest zijn of haar oude dag in slechte omstandigheden te moeten doorbrengen. Dat leert een studie van de levensverzekeraar NN.
De meeste zelfstandigen die goed voorbereid zijn op hun pensioen, bezitten volgens die studie een eigen woning (99%) en verwachten inkomsten uit spaargeld (73%), zoals rente of dividenden (72%).
Ook voor werknemers en ambtenaren is het slim op verschillende pijlers te steunen en niet volledig te vertrouwen op de eerste pijler of het wettelijk pensioen. Hoe begint u eraan?

Tweede pijler: aanvullend pensioen

In 2024 bouwen 4,5 miljoen werknemers en zelfstandigen een aanvullend pensioen op: 85 procent als werknemer, 8 procent als zelfstandige en 7 procent als werknemer én zelfstandige. Voor werknemers wordt het aanvullend pensioen door de werkgever geregeld. Ze kunnen eventueel nog wat extra sparen via een vrij aanvullend pensioen voor werknemers (VAPW), als ze via hun werkgever niet of nauwelijks aanvullend pensioen opbouwen. Dat gebeurt amper.

Zelfstandigen kunnen verschillende potjes vullen voor een aanvullend pensioen. “De formule van het vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen (VAPZ) is de meest voordelige”, weet Daan Weigand, businessmanager van de Onderlinge VerzekeringsVereniging van Xerius. “Van de premies kunnen zelfstandigen tot 64 procent terugkrijgen.” Zelfstandigen mogen die premies als beroepskosten van hun inkomen aftrekken, zodat ze minder belastingen en minder sociale bijdragen betalen. Volgens Weigand maakt ruim de helft van de zelfstandigen gebruik van die mogelijkheid.

“Met een VAPZ spring je nog niet ver, want je mag slechts 8,17 procent van je inkomen als premie storten, met een maximum van 3.965,77 euro”, legt hij uit. “Voor een sociaal VAPZ komt daar 15 procent bij.” Sinds 1 juli 2023 biedt Xerius duurzame en verantwoorde spaarformules aan, onder het label Towards Sustainability. Planet4Pension is een gewoon VAPZ, Planet4More en Planet4Life zijn een sociaal VAPZ, waarvan respectievelijk 10 of 20 procent van de premies dient voor een verzekering tegen arbeidsongeschiktheid.

Daarnaast kunnen zelfstandigen met een vennootschap aanvullend pensioen opbouwen via een individuele pensioentoezegging (IPT) en zelfstandigen zonder een vennootschap via een pensioenovereenkomst voor zelfstandigen (POZ). Voor een fiscale optimalisatie winnen ze het best persoonlijk advies in. Doorgaans doen zelfstandigen er goed aan eerst het maximale fiscale voordeel te halen uit individueel pensioensparen en langetermijnsparen (zie derde pijler) voordat ze met een POZ starten.

Derde pijler: individueel pensioensparen

De overheid stimuleert pensioensparen met een belastingvermindering van 30 of 25 procent voor iedereen. Wie 1.020 euro of minder stort in een erkend pensioenspaarfonds of een pensioenspaarverzekering, kan daarvan 30 procent terugkrijgen via de belastingaangifte. Wie in 2024 in totaal voor meer dan 1.020 euro maar minder dan 1.310 euro aan pensioensparen doet, kan daar 25 procent van terugkrijgen via de afrekening van de personenbelasting. Het belastingvoordeel ligt zelfs nog iets hoger, want u betaalt daardoor ook minder gemeentebelasting of aanvullende personenbelasting.

Meer dan 1,8 miljoen Belgen kiezen voor een pensioenspaarfonds. Bij sommige banken kunt u ervoor kiezen meer of minder risico te nemen door meer te beleggen in aandelen dan in obligaties, meer in obligaties dan in aandelen of in beide evenveel. Nog eens 1,3 miljoen pensioenspaarders kiezen voor een verzekering. Met een tak21-verzekering bent u zeker van een laag, maar wel gewaarborgd rendement. Met een tak23-verzekering schommelt het rendement van jaar tot jaar, maar zou u aan het einde van de rit meer moeten overhouden.

De pensioenspaarfondsen zijn verplicht een deel van uw geld in obligaties te investeren en een deel in aandelen van kleine Europese bedrijven. Met een tak23 kunt u veel kanten uit, van 100 procent aandelen tot 100 procent obligaties. Stel dat u van mening bent dat een aandelenportefeuille met alleen grote Amerikaanse bedrijven het meeste rendement zal opleveren, maar dat u liever de meest vervuilende bedrijven uitsluit. Dan kunt u bijvoorbeeld voor uw pensioen beleggen in een tak23-verzekering met onderliggend een ETF geënt op de S&P 500 ESG-index. Ondanks al die mogelijkheden is 89 procent van alle pensioenspaarverzekeringen die worden afgesloten, een tak21, weet de koepelvereniging Assuralia.

Boven op het pensioensparen kunt u ook langetermijnsparen. Dat kan enkel met een tak21- of tak23-verzekering. De maximale premie voor langetermijnsparen hangt af van uw inkomen, met een maximum van 2.450 euro voor het inkomstenjaar 2024. Van de premie kunt u elk jaar 30 procent terugvragen van de fiscus via een belastingvermindering.

Op de website van Towards Sustainability kunt u voor elk pensioenspaarfonds en elke verzekering terugvinden of ze een duurzaam label hebben en welke accenten ze leggen.

Vierde pijler: een eigen huis

Als u geen huur meer hoeft te betalen en geen afbetalingen meer hoeft te doen, komt u met minder pensioen toe. Daarom moedigen de overheden in ons land het bezit van een eigen woning sinds jaar en dag aan. Vanaf 1 januari verlaagt de Vlaamse overheid de registratierechten voor de aankoop van een enige en eigen woning van 3 naar 2 procent. In Wallonië is een ontwerp van decreet aangenomen om het belastingtarief voor de aankoop van de gezinswoning te verlagen van 12,5 naar 3 procent vanaf 1 januari. In Brussel is er een korting op de registratierechten, of abattement, bij de aankoop van een eigen woning.