Nationale Bank na doorlichting financiële sector: ‘Banken moeten voorbereid zijn op lastige scenario’s’

De pandemie is amper verteerd, of de hoge inflatie en de oorlogsonzekerheid onderwerpen de Belgische banken en verzekeraars aan een nieuwe stresstest. ‘De onzekerheid is groter dan ooit. Dat vraagt van onze financiële instellingen een flexibele en proactieve houding. Ze moeten lastige scenario’s kunnen doorrekenen en opvangen’, zegt Jean Hilgers, directeur bij de Nationale Bank belast met het toezicht op de financiële sector.

Eerst het goede nieuws. De Belgische financiële instellingen kunnen ook in 2022 tegen een stootje, zo leert de nieuwe doorlichting van de sector door de Nationale Bank. De solvabiliteit van zowel de banken als de verzekeraars is meer dan solide te noemen. Ook de winstgevendheid staat op punt. In 2021 boekten de banken een nettowinst van 7,9 miljard euro, onder meer omdat ze provisies, aangelegd tijdens de pandemie, konden terugnemen. Voor de verzekeraars bleef de impact van de overstromingen van vorig jaar beperkt, omdat ze zich zelf herverzekerd hadden. Er is dus voldoende capaciteit om eventuele verliezen op te vangen zonder het financieel systeem in de problemen te brengen.

Deze stevige basis is geen overbodige luxe. De economie groeit nog behoorlijk, maar een stevige vertraging van de economie hangt in de lucht, onder meer omdat de bedrijven en gezinnen worstelen met de hoge energiefactuur. “Het aantal wanbetalingen bij de bedrijven lijkt onder controle te blijven bij de bedrijven. De banken moeten wel geval per geval bekijken, en indien nodig proactief ingrijpen. Hoe vroeger bijgestuurd wordt, hoe beter”, zegt Jean Hilgers. Ook bij de gezinnen lijkt de impact voorlopig onder controle. Het aandeel van de gezinnen die de eindjes niet meer aan elkaar kan knopen stijgt voorlopig niet, onder meer dankzij een uitbreiding van het sociaal tarief voor energie.

Naast de groeivertraging krijgen de banken en verzekeraars ook te maken met stijgende rentevoeten in het spoor van de hoge inflatie. In principe is een rentestijging goed nieuws voor de financiële sector. Banken kunnen een hogere rentemarge verdienen als de rentevoeten stijgen en verzekeraars kunnen meer levensverzekeringen verkopen. “Maar een plotse en te snelle stijging van de rentevoeten kan wel problematisch zijn”, zegt Jean Hilgers. “Een snelle rentestijging kan een afkoelend effect hebben op de economie, wat slecht nieuws is voor de kredietportefeuille van de banken. Een hogere rente weegt ook op de waardering van de risicovollere activa van de banken. En de banken financieren zich voor 400 miljard euro via zicht- en spaarrekeningen. Als de rente stijgt, kan dit geld in beweging komen op zoek naar de hoogste rentevoet. Door de digitalisering is het vandaag gemakkelijk om het spaargeld van de ene bank naar de andere te schuiven.”

De economische onzekerheid zorgt ervoor dat de Nationale Bank nog niet tot een normalisering van het macroprudentieel beleid wil overgaan. Bij het begin van de pandemie gaf de federale regering de contra-cyclische kapitaalbuffer vrij, wat de banken extra ruimte gaf om de kredietverlening aan bedrijven en gezinnen op peil te houden. De Nationale Bank adviseert de regering om deze buffer nog niet opnieuw in te voeren, precies om te vermijden dat de groeivertraging zou versterkt worden door een krappere kredietverlening.

Vastgoedmarkt

De Nationale Bank houdt traditiegetrouw ook de vastgoedmarkt in de gaten als bron van mogelijke risico’s voor de banken. De hypothecaire schuldenlast van de gezinnen is in tandem met de woningprijzen tot recordniveaus gestegen, pandemie of geen pandemie. Een kwart van het balanstotaal van de Belgische banken is geïnvesteerd in residentieel of commercieel vastgoed. Een correctie op de vastgoedmarkten zou de Belgische banken dus pijn kunnen doen. De Nationale Bank houdt daarom vast aan een beleid dat via een aantal aanbevelingen de banken vraagt om de kwaliteit van hun hypothecaire kredietportefeuille te verbeteren. “Deze aanbevelingen zijn goed opgevolgd door de sector. Het aandeel van risicovollere leningen is gedaald, zonder dat jonge ontleners moeilijker een lening kregen”, zegt Jean Hilgers.

De kwaliteit van de hypothecaire kredietportefeuille is dus beter, maar door de hogere financiële kwetsbaarheid van de gezinnen is het nog te vroeg om de sector te verlossen van een bijkomende kapitaalbuffer van ongeveer 2 miljard euro voor banken die hun minimumkapitaalvereisten berekenen op basis van een intern risicomodel. “Deze risicomodellen schatten het risico doorgaans te laag in omdat België nog nooit een vastgoedcrisis heeft gekend. Bij een schok zouden de potentiële verliezen dus onderschat worden”, zegt Jean Hilgers.