Lijderschap

Elio Di Rupo is preformateur. Zijn taak bestaat erin zo snel mogelijk de pre uit zijn nieuwe titel te laten vallen. Om dan te evolueren van formateur naar premier. Als het ooit zover komt. Want het ontmijnen van het Belgische politieke slagveld is een opdracht die in het verleden al verschillende verkenners heeft doen sneuvelen.

Het is niet alleen in ons land politieke kommer en kwel. In Nederland lopen de coalitieonderhandelingen stroef en ook Groot-Brittannië kende een van de moeilijkere regeringsonderhandelingen. De financieel-economische crisis wordt graag geciteerd als oorzaak van de moeilijke politieke onderhandelingen. Het vinden van het juiste anticrisisbeleid binnen het kader van de verschillende partijprogramma’s vergt tijd. Dat de gesprekken vaak blokkeren of halfslachtige verklaringen opleveren, heeft echter niets te maken met financiële of economische crisissen. De politieke crisissen vinden hun voedingsbodem in een veel fundamenteler probleem: het gebrek aan leiderschap. Een diagnose die door steeds meer onderzoekers naar voren wordt geschoven en die de hele Europese maatschappij raakt.

In een overvloedig geïnformatiseerde maatschappij voelen velen zich nochtans geroepen zich als leider te outen. Meningen en verklaringen volgen elkaar op. Iedereen is expert. Twitteraars zijn tegenwoordig goeroes. Diegenen met de meeste Facebookvrienden, de grote voorbeelden.

De omzetting in de praktijk van al de goedbedoelde verklaringen laat echter steeds meer op zich wachten. Politici bijvoorbeeld weten maar al te goed welke anticrisimaatregelen er moeten worden genomen. Die zijn genoegzaam gekend. Dat ze niet in regeringsverklaringen worden omgezet wist de Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker enkele jaren geleden al te verklaren: “We weten allemaal wat we moeten doen. Maar we weten niet hoe we herverkozen kunnen worden zodra we hebben gedaan wat moet gebeuren.” Het gevolg is dus dat er niets fundamenteels gebeurt.

Leiderschap vertaalt zich vandaag voornamelijk op papier. Er bestaat een grote drang om zoveel mogelijk in procedures en cijferreeksen om te zetten om zo het gevoel te creëren dat alles onder controle is. Probleemsituaties worden aangepakt door het maken van stresstesten en steeds meer nieuwe wetten. Spreadsheetberekeningen moeten vertrouwen creëren. De verantwoordelijkheid voor het nemen van beslissingen wordt uitbesteed aan computermodellen. Zij vertellen welke richting uit te gaan. De werking van de maatschappij is een kluwen van regels en wetten waarin de wetgevers vaak het bos niet meer door de bomen zien. En zo de controle verliezen. Het menselijke aspect verglijdt steeds meer naar de achtergrond. Wat verklaart waarom anonieme financiële traders en hun servers het voortouw hebben kunnen nemen in het sturen van de Europese richting.

Leiderschap is geëvolueerd van een intrinsieke ambitie om het geheel te verbeteren naar een beslissingsmethode op basis van externe waardering. In de politiek zijn dat de kiezers, in het bedrijfsleven meestal de aandeelhouders of de looncheques. In beide gevallen zijn de stimulansen te veel gericht op de korte termijn.

Leiderschap wordt vandaag te veel geassocieerd met het verdedigen van de eigen belangen. Er is een vicieuze cirkel ontstaan waarin sterk leiderschap wordt afgestraft omdat het ingaat tegen de kortetermijnbelangen. Wat het nemen van enkele noodzakelijke beslissingen hindert. Waardoor het ongenoegen bij de bevolking op de lange termijn groeit. En leiderschap steeds scherper in vraag wordt gesteld.

Leiding geven is er niet gemakkelijker op geworden. Sterke figuren roepen in de westerse contreien meer afgunst op dan dat ze steun krijgen. Het begeesteren van een kritische, verwende massa is niet iedereen gegeven. De autoritaire leider van vroeger heeft zich moeten hervormen tot een teamspeler die zijn troepen achter zich schaart. De kracht en macht van het team is exponentieel gestegen. De slinger is echter te ver doorgeslagen; waarbij omwille van de troepen het nemen van beslissingen wordt uitgesteld. Zonder een team staat een leider nergens, maar zonder sterke leider blijft het team stilstaan.

Elio Di Rupo en Bart De Wever mogen de tijd nemen om hun leiderschap voor te bereiden. Ze mogen echter de tijd niet misbruiken om aan het nemen van beslissingen te ontsnappen. Als ze doen wat ze moeten doen, zal het zoals Juncker analyseert, moeilijk zijn om terug verkozen te geraken. Toch hebben ze geen keuze. Want als ze verzaken aan hun verantwoordelijkheid, verdienen ze het niet om herverkozen te worden.

Accipere quam facere praestat iniuriam. Het is beter onrecht te ondergaan dan te begaan.

Trends-hoofdredacteur An Goovaerts