Is een banklicentie voor NewB wishful thinking of niet?

NewB, het coöperatieve project voor een ethische en duurzame bank, dient officieel een aanvraag voor een banklicentie in. De ECB heeft twaalf maanden om die aanvraag goed of af te keuren. Hoe liggen de kaarten voor NewB?

Het NewB-project gaat terug tot 2011. In de nasleep van de financiële crisis lanceerde een groep burgers, geruggensteund door organisaties uit het middenveld en ngo’s, het idee van een nieuwe ethische bank. Al snel wist NewB zo’n 50.000 coöperanten aan te trekken. Maar een echte bank worden, bleek een brug te ver. Als tussenstap begon het financiële diensten aan te bieden. NewB lanceerde een kredietkaart, en binnenkort een autoverzekering. Met de Franse verzekeraar Monceau werd een aandeelhouder binnengehaald die 10 miljoen euro inbracht.

Na maandenlange informele gesprekken met de Nationale Bank, besliste NewB nu dat de tijd rijp is om een banklicentie aan te vragen. De Europese Centrale Bank, die het dossier moet goedkeuren, zal naar twee zaken kijken. Eén: beschikt NewB over voldoende kapitaal om verliezen te absorberen (of over een aandeelhouderstructuur die snel vers kapitaal kan mobiliseren)? Twee: heeft de bank-in-wording een leefbaar businessmodel?

1. Heeft NewB voldoende kapitaal?

Op dit moment zeker niet. Van de 15 miljoen euro kapitaal die er sinds de start werd ingezameld (5 miljoen bij 50.000 coöperanten en bij de bevriende middenveldorganisaties, en 10 miljoen bij Monceau) blijft nog iets meer dan 5 miljoen euro over. NewB verbrandde de voorbije jaren gemiddeld zo’n 1,5 à 2 miljoen euro per jaar aan opstart-, studie- en werkingskosten.

In het verleden drong de Nationale Bank van België erop aan dat NewB een sterke referentieaandeelhouder zou aantrekken, die borg kon staan voor een solide kapitaalpositie. Maar volgens voorzitter Bernard Bayot zou dit afbreuk doen aan de filosofie ‘één aandeelhouder, één stem’.

Bayot wil het kapitaal bij de individuele coöperanten van NewB halen. Het probleem is dat hun aantal al enkele jaren rond de 50.000 stagneert. Daarom zullen de middenveldorganisaties in eerste instantie een sensibiliseringscampagne voeren om hun leden te overtuigen aandeelhouder van NewB te worden. Dat kan al voor 20 euro voor één coöperatief aandeel. Hoeveel coöperanten er op die manier kunnen bijkomen, wil Bayot niet gezegd hebben. In documenten van enkele jaren geleden werd een doelstelling van 125.000 coöperanten gehanteerd.

Zodra het aantal coöperanten gestegen is, zal NewB hen wellicht vragen om meer dan 20 euro in te brengen. Maar volgens Bayot is een kapitaalronde voorlopig voorbarig. Hij legt de bal in het kamp van de ECB: “Vandaag weten we dat het huidige kapitaalniveau onvoldoende is, maar het is niet duidelijk hoe veel kapitaal we precies nodig hebben. Het is aan de toezichthouder om dat aan te geven.”

Dat lijkt toch een beetje een kromme redenering. Je zou denken dat een toezichthouder eerst kapitaalgaranties eist. Als er onvoldoende startkapitaal is en geen sterke aandeelhouder die op korte termijn vers kapitaal kan leveren, lijkt de kans klein dat er een banklicentie toegekend wordt.

Bayot vindt evenwel dat een coöperatieve aandeelhoudersstructuur daarvoor minstens evenveel zekerheid biedt: “Wij hebben een burgerbeweging en 150 organisaties achter ons. Het enthousiasme voor een ethische, duurzame bank is groot. De tijdsgeest is gunstig. Kijk naar de klimaatmarsen en wat ze teweegbrengen. De mensen zijn bereid hun geld toe te vertrouwen aan een bank die investeert in de energietransitie.” De vraag is of de ECB het dossier ook op deze manier bekijkt.

Bij NewB luidt het dat de ECB het licht voorwaardelijk op groen kan zetten, waarna de coöperatie een publieke oproep zou doen aan zijn coöperanten. Die oproep moet dan voldoende kapitaal genereren om de licentie te verkrijgen. “Het zijn de coöperanten zelf die de oprichting van de bank al dan niet zullen waarmaken.”

2. Heeft NewB een verdienmodel?

Als NewB een banklicentie krijgt, wil de coöperatie vanaf 2020 de volgende producten aanbieden: een zichtrekening met een bankkaart, een spaarrekening, kortetermijnkredieten (dus geen hypothecaire leningen), ethische beleggingsfondsen, en een breed gamma verzekeringen (auto-, brand-, fiets- en familiale verzekering). De transformatie van het spaargeld in kredieten (aan particulieren en bedrijven, met een focus op groene en milieu-investeringen) moet de bank rente-inkomsten opleveren. Commissie-inkomsten moeten komen van de verkoop van verzekeringen en beleggingen.

Met de huidige lage rente staat de rentemarge van de banken echter onder druk. De rente-inkomsten (zeker op kortetermijnkredieten) volstaan amper om de rentekosten (de vergoeding voor het spaargeld van de klanten) en de werkingskosten van de bank te dekken. Ook de inkomsten uit het betalingsverkeer wegen voor een kleine bank vaak niet op tegen de kosten ervan. Hoe kan NewB in zulke omstandigheden leefbaar zijn?

En toch is het mogelijk, beweert CEO Tom Olinger. Hij verwijst vooral naar de lagekostenstructuur van NewB. “Wij willen een sobere bank zijn met enkel eenvoudige en transparante producten. Bij ons geen hoge lonen, bonussen of bedrijfswagens. En we hebben het grote voordeel dat we van nul starten. IT en digitale technologie zijn goedkoop toegankelijk voor nieuwkomers. Wij sleuren, in tegenstelling tot de klassieke banken, geen log apparaat uit het verleden mee.”

Olinger maakt zich sterk dat NewB met een rentemarge van amper 2 procent (het verschil tussen de rente-inkomsten en de rentekosten) rendabel kan zijn. Precies omdat de kosten zo laag zijn. “Er zijn precedenten die tonen dat je, met lage kosten en een grote efficiëntie, geen miljarden nodig hebt voor een leefbaar businessmodel. Kijk naar een aantal fintechbedrijven die de voorbije jaren een banklicentie gekregen hebben. NewB heeft bovendien al 50.000 klanten. Door onze samenwerking met de middenveldorganisaties liggen de marketingkosten om nieuwe klanten aan te trekken veel lager dan bij de gevestigde banken of bij de fintechs.”