‘We moeten vermijden dat de financiële bubbel van de huizenmarkt in ons gezicht ontploft’

Vlaams parlementsleden Michèle Hostekint (SP.A) en Joris Vandenbroucke (SP.A, fractievoorzitter) over de ‘oververhitte woningmarkt’: ‘Wat we moeten doen is de koopwoede van speculanten afkoelen.’

Ze hoeft niet op te zoeken wanneer ze exact is beginnen werken. Net achttien was ze, toen Hannah* aan de slag ging als werkstudente. En dat werken tijdens het studeren was nodig. Broodnodig. Niet alleen om haar studie te financieren, maar ook om haar kot in Gent te betalen en andere kosten te dekken. Vandaag is Hannah 33. Ze werkt sinds enkele jaren fulltime en is meer dan gelukkig, klaar om in het leven te bijten. Deze self-made woman wil wat vele dertigers willen: een eigen woning, liefst in die fijne Gentse buurt waar ze vandaag huurt.

Maar haar zoektocht naar een betaalbaar appartement is al een hele tijd aan de gang. Begin er maar eens aan, zonder financiële buffer van wie dan ook. De rekensom is poepsimpel. Haar loon minus ‘het leven’, dat is haar maandelijks budget voor een lening. Hannah rekent er noodgedwongen op dat de bank haar 100% van het aankoopbedrag leent. Zo niet? Einde verhaal.

De prijzen op de woningmarkt zijn al even aan een opmars bezig. Om te vermijden dat een financiële bubbel van de huizenmarkt in ons gezicht ontploft, stuurt de Nationale Bank nu al enkele weken opvallende alarmsignalen uit. Het kan immers niet de bedoeling zijn dat we in een situatie belanden waarin eigenaars plots maar massaal hun lening niet meer kunnen afbetalen.

Een eerste voorstel om de hypotheeklening daarom te begrenzen tot 80% van het aankoopbedrag klonk dan ook logisch. Alleen ontneem je zo een hele groep jongeren – die niet op de financiële steun van hun ouders kunnen rekenen – hun droom.

‘Dan moeten de banken zelf maar voor een buffer zorgen’, was het alternatief. Ook dat klinkt op het eerste gezicht aardig. Maar uiteraard weten we allemaal dat banken die buffer spijzen met geld van hun klanten, in de vorm van een hogere rente. Kortom, Hannah kan geen kant op.

De bovenstaande recepten zijn te eenzijdig om een woningmarkt te beschermen tegen oververhitting. Maar wie drijft de woningprijzen op? De Hannah’s van Vlaanderen of de speculanten die niet weten wat te doen met hun geld, die leningen herfinancieren aan bodemtarieven en woningen kopen om ze te verhuren?

Het staat vast dat onze federale en Vlaamse regeringen niet Hannah, maar wel de speculanten in de kaart spelen én aanvuren in hun koopwoede. Door vooral kopers van dure huizen een korting te geven op de registratierechten. Door een bric-à-brac vermogensfiscaliteit die vermogende mensen bijna dwingt te beleggen in vastgoed. Door meer beleid uit te tekenen voor wie kan schenken en erven, maar te weinig voor degenen aan wie niets geschonken kan worden.

Wat we moeten doen is de koopwoede van speculanten afkoelen en de Hannah’s steunen. Hoe? Door de grond in coöperatieve eigendom te houden en enkel de wooneenheden erop te verkopen. Door als beleidsmakers mee te helpen om die 20% – die de bank niet mag uitlenen – te bufferen met sociale hypothecaire leningen. Door een rechtvaardige fiscaliteit in de steigers te zetten die meer vraagt van vermogens (en waarbij het er niet toe doet of dat in aandelen of vastgoed is) en meer ademruimte geeft aan de hardwerkende Hannah’s. En door er tot slot voor te zorgen dat belastingverlagingen vooral gericht zijn op wie vandaag tegen een muur van hoge woningprijzen aankijkt.

Om Hannah en haar leeftijdsgenoten écht te doen geloven dat ook zij – los van de portefeuille van hun ouders – een eigen dak kunnen betalen, moeten we de woon- en vermogensfiscaliteit fundamenteel durven te herdenken.

Dat vereist een langetermijndenken, zoals Paul De Grauweterecht schreef, mét een visie die verder reikt dan de volgende verkiezingen. Te pas en te onpas roepen we graag dat onze samenleving iedereen kansen biedt, maar dat je ze dan ook moet grijpen. Wel, dan is het tijd om ook op de woningmarkt te handelen naar dat mooie devies. Het zou alvast een vergissing zijn te stoppen bij één maatregel die comfortabel is voor banken en vermogenden. We kunnen het ons niet veroorloven de kans niet te grijpen een sociaal drama voor onze hardwerkende jongeren te vermijden.

*Hannah is een fictieve naam, maar haar verhaal is écht.

Michèle Hostekint is Vlaams parlementslid (SP.A) en Joris Vandenbroucke is SP.A-fractievoorzitter in het Vlaams Parlement.