Leegstand van de winkelpanden neemt traag, maar gestaag af

In 2022 was er een lichte daling van het aantal leegstaande winkels naar 11,3 procent (-0,3%). Er werd niet alleen minder winkelruimte aangeboden, maar ook stopte de sluiting van winkels in sectoren die zwaar hebben geleden onder de opkomst van de e-commerce, zoals juweliers, boeken- en speelgoedverkopers.

Eind 2022 stond 11,3 procent van de handelspanden in België leeg. Dat is een lichte verbetering tegenover het begin van vorig jaar, toen nog een leegstand van 11,6 procent werd opgetekend. Dat leren de nieuwste cijfers van het in winkelvastgoed gespecialiseerde onderzoeksbureau Locatus.

De leegstand van handelspanden is de afgelopen vijftien jaar in België sterk gestegen. In 2008 stond 5,1 procent van alle handelspanden leeg. Dat aandeel verdubbelde ruim naar 11,9 procent in mei 2021, de piek. Het aantal vierkante meter winkeloppervlakte is tussen 2008 en 2020 met een vijfde gegroeid naar 29,4 miljoen vierkante meter.

Gertjan Slob (directeur onderzoek Locatus): “Heel wat projecten die voor de bankencrisis in 2008 in gang werden gezet, werden pas geopend na 2015. Er is een lange doorlooptijd tussen de investeringsbeslissing en de uiteindelijke verhuur van het vastgoed aan de winkelketens, of de vaststelling dat die moeilijk wordt.”

Met 11,3 procent is de Belgische leegstand heel wat hoger dan bijvoorbeeld in Nederland, waar slechts 6 procent van de winkels dicht zijn. “In Nederland is het vergunningsbeleid veel restrictiever”, duidt Slob, wiens bedrijf zijn hoofdzetel in Nederland heeft. “Er zijn al bijna tien jaar geen nieuwe ontwikkelingen. En als er dan toch nieuwe winkelruimte wordt ingepland, moet er elders retail verdwijnen. Bovendien zijn de eigenaars van winkelvastgoed in Nederland, zoals veel pensioenfondsen en institutionele investeerders, veel groter dan in België. Dat laat hen toe sneller te schakelen en projecten te herbestemmen of aan te passen als daar commerciële redenen voor zijn.”

Minder afkalving door internet

De belangrijkste reden van de verdubbeling van de leegstand in de voorbije vijftien jaar is de opkomst van het online-aankopen. In de eerste helft van 2022 besteedden Belgen 5,8 miljard euro aan onlinegoederen en -diensten. “In een aantal branches zien we de eerste tekenen van een stabilisatie van de afvloeiing naar online”, stelt Slob echter vast. “Zo zien we in speelgoed, juwelen en boeken, waar veel omzet online is, voor het eerst een stabilisatie van het aantal winkels. Dat verklaart voor een stuk de iets betere prestatie van het winkelvastgoed vorig jaar.”

Een mogelijke andere verklaring is de daling van de winkelruimte met 0,3 procent in het voorbije jaar, voor het eerst sinds jaren. Slob: “De markt past zich traag aan de economische realiteit aan. Heel waarschijnlijk zal de winkeloppervlakte geleidelijk blijven teruglopen.”

Tussen de verschillende gewesten is er enig verschil in de leegstandspercentages. In Vlaanderen staat 10,7 procent van de winkels leeg. Brussel heeft 11,3 procent leegstand. Het Waalse Gewest komt aan 12,7 procent. Het hoogste cijfer in centrumsteden is gesitueerd in Verviers, waar liefst 47 procent van de winkelpanden leeg staat. In het centrum van Charleroi is dat 33 procent. In die stad is de winkeloppervlakte tussen 2008 en 2020 met 56 procent gegroeid.