‘Het nut van isolatie in twijfel trekken is onverantwoord’

Marc Dillen, de directeur-generaal van de Vlaamse Confederatie Bouw, zegt in Trends dat strengere isolatienormen geen zin hebben. Dat is onverantwoord, vindt Saskia Walraedt, doctor in de chemie en directrice van essenscia PolyMatters, de kunststofdivisie van de sectorfederatie van de chemie en life sciences. Beter isoleren is net een van de meest efficiënte manieren om de klimaatuitdaging aan te pakken.

De eerste Vlaamse Isolatiedag, de campagne ‘Ik BENOveer’ om huiseigenaars te motiveren meer en beter te renoveren, de introductie van het S-peil om de energiezuinigheid van nieuwbouwwoningen te optimaliseren. Allemaal recente initiatieven om de renovatiegraad van het Vlaamse woningen op te krikken en door beter te isoleren de CO₂-uitstoot te verminderen.

Het was de voorbije dagen dan ook opmerkelijk dat in verscheidene media het nut van isolatie openlijk ter discussie werd gesteld. Marc Dillen, directeur-generaal van de Vlaamse Confederatie Bouw, zei daarover deze week in Trends bijvoorbeeld: “Het heeft geen zin de isolatienormen nog aan te scherpen. De productie van die extra centimeters isolatiemateriaal die we nog zouden moeten bijplaatsen, creëert meer CO2-uitstoot dan dat je ooit kunt terugwinnen tijdens de levenscyclus van de woning. Er is een optimum en dat moet je niet willen overschrijden. Die grens is nu bereikt.”

Aan de vooravond van Batibouw is dat een totaal verkeerd signaal.

Beter isoleren

Beter isoleren is een van de meest efficiënte manieren om de klimaatuitdaging aan te pakken. Uit een studie van de FOD Economie blijkt dat woningen en gebouwen 35 procent van het energieverbruik in België vertegenwoordigen.

Jaarlijks wordt minder dan 1 procent van de particuliere woningen gerenoveerd. Het volstaat om dit percentage op te krikken naar 3 procent om elk jaar 140.000 ton CO₂-uitstoot te besparen. Dat stemt overeen met het jaarlijkse energieverbruik van 25.000 gezinnen.

Kortom, meer mensen overtuigen om hun woning vakkundig te isoleren is een van de beste oplossingen om energiezuiniger te wonen. Resultaat? Een lagere energiefactuur en een stap dichter bij de Vlaamse klimaatdoelstellingen.

Toch liggen de verstrengde isolatienormen onder vuur. Natuurlijk bestaat er vanuit een louter theoretisch denkkader een ecologisch kantelpunt waarop de CO₂-uitstoot tijdens de productiefase van isolatiematerialen hoger zal liggen dan de CO₂-uitstoot die door diezelfde materialen wordt uitgespaard tijdens de gebruiksfase. Maar er is een groot verschil tussen theorie en praktijk.

Zo is de productiefase slechts een momentopname, terwijl de levensduur van isolatiematerialen in bouwconstructies makkelijk 50 jaar bedraagt, en dat is dan nog een conservatieve inschatting. In de bouwpraktijk zijn de huidige isolatievoorschriften ver van dit theoretische omslagpunt verwijderd, welgeteld 9 centimeter.

Dat is het verschil tussen de isolatiedikte van 10 centimeter die momenteel wordt voorgeschreven om aan de nieuwste normen te voldoen, en het ecologische kantelpunt van 19 centimeter waarboven de positieve milieu-impact van extra isolatie niet langer opweegt tegen de uitstoot tijdens de productiefase.

Negen centimeter lijkt misschien niet veel, maar in isolatietermen is het een wereld van verschil. Belangrijke nuance: deze isolatiediktes gelden enkel voor kunststof isolatiematerialen als PUR (polyurethaan) of PIR (polyisocyanuraat).

Voor andere materialen, zoals minerale wol of bio-ecologische toepassingen zoals schapenwol of kurk, liggen de isolatiediktes gemiddeld 4 tot 5 centimeter hoger. Je moet met andere woorden veel meer isolatie aanbrengen om dezelfde isolerende eigenschappen te verkrijgen.

De cijfers komen uit de TOTEM-tool (Tool to Optimise the Total Environmental impact of Materials) die vandaag – donderdag 22 februari – door de federale overheid en de drie gewesten op Batibouw is voorgesteld.

De lancering volgt na vijf jaar onderzoek en ontwikkeling door OVAM in samenspraak met specialisten van onder meer KU Leuven en VITO. De rekenmodule is gebaseerd op een internationaal erkende methodologie en dito databank en maakt het mogelijk de milieu-impact van alle materialen in een gebouw op een objectieve en wetenschappelijk onderbouwde manier in kaart te brengen.

Dankzij het nieuwe rekeninstrument kunnen architecten op een gebruiksvriendelijke manier de meest duurzame materiaalcombinatie selecteren, rekening houdend met de levenscyclus van de bouwconstructie.

Daarbij wordt niet enkel de invloed van de productiefase en de gebruiksfase in rekening gebracht, maar wordt er ook gekeken naar de milieu-impact van de ontginning en het transport van de gebruikte materialen.

Wat blijkt? Synthetische isolatieplaten (PUR/PIR) laten voor gelijkaardige bouwconstructies vergelijkbare of betere milieuscores optekenen dan alternatieve isolatiematerialen.

Impact op het milieu

Als de volledige milieu-impact tijdens de hele gebruiksfase op gebouwniveau wordt berekend, dan wordt de uitstoot tijdens de productiefase ruimschoots gecompenseerd door de uitstekende isolerende eigenschappen van deze materialen. Ze zijn dus uitermate geschikt om met een minimum aan grondstoffen een maximaal effect te bereiken.

Om duurzaam te bouwen, is het essentieel de duurzaamheid van het bouwproject in zijn geheel te analyseren, eerder dan zich te beperken tot een evaluatie van de eigenschappen van elk materiaal afzonderlijk.

De keuze van een type isolatiemateriaal bepaalt de rest van de constructie. Dunnere, performantere isolatiematerialen – zoals PIR of PUR – maken smallere funderingen en lichtere dorpels mogelijk.

Kostprijs

Maar in feite draait de discussie niet over het type isolatiemateriaal. Het komt er vooral op aan beter te isoleren. En dat doen we met zijn allen nog altijd te weinig. Nochtans is energiezuinig bouwen en renoveren cruciaal om de klimaatdoelstellingen te halen. Innovatieve bouw- en isolatiematerialen zijn al langer een gewild Vlaams exportproduct.

Laat ons er samen werk van maken om ze ook in onze Vlaamse woningen en gebouwen nog vaker toe te passen.

En wat zal dat kosten? Critici werpen op dat bouwen door de strengere isolatienormen duurder wordt. Dat is een kortetermijnvisie, want het is een investering die je op langere termijn terugverdient dankzij een lagere energiefactuur.

Bovendien is het net verstandig om voor nieuwbouwwoningen de isolatielat voldoende hoog te leggen. Dat is beter dan na enkele jaren al aanpassingen te moeten doen om de Europese normen te halen, wat veel duurder zal uitvallen.

En je draagt een steentje bij aan een schonere planeet. Is de maatschappelijke meerwaarde daarvan niet onbetaalbaar?