‘Grondeigenaars zijn even kwetsbaar als bossen’

“Bomen zijn niet alleen mooi en gezond, ze vormen ook een ernstige bedreiging voor uw portemonnee”, zegt Stijn Verbist, docent Rechtsbescherming tegen de overheid aan U Hasselt.

Niemand is geheel vrij, ook de Vlaamse regering niet. Een slecht voorbereid en daarom onwettig initiatief, de MKWB-ontwerpkaart, wordt ingetrokken, zogenaamd om rechtszekerheid te bieden. Maar vanaf de initiële goedkeuring van de kaart, is alle rechtszekerheid aan de eigenaar ontnomen. Het kwaad is geschied, alle remedies ten spijt, chefsache of geen chefsache. De reputatie van de roze gronden is onherroepelijk geschaad, zoals de reputatie van een man die achteraf onterecht beschuldigd blijkt van seksueel misbruik onherstelbaar is aangetast – een scherpe vergelijking die de zaak wel helder stelt. Men kan de getroffen gronden nu al aan de straatstenen niet meer kwijt.

Honderden transacties worden nu on hold gezet, in afwachting van een nieuwe kaart. Eigenaars wachten bang af: ‘Gaat mijn grond er nog op staan of niet?’ Of die nieuwe kaart er zal komen voor de volgende verkiezingen is een grote vraag: de Vlaamse regering wil blijkbaar heel graag een groene indruk maken, maar het is duidelijk dat men daar niet deftig in slaagt. Het kan derhalve nog jaren duren vooraleer er rechtszekerheid is. De enige rechtszekerheid die de Vlaamse eigenaar op dit ogenblik heeft, is dat hij maandelijkse zijn krediet dat heeft gediend om de gronden te verwerven, moet aflossen.

Het is overigens onbegrijpelijk dat de Vlaamse regering, die jaarlijks honderdduizenden euro’s besteedt aan juridisch advies, de maatregel niet vooraf heeft gescreend alvorens ze goed te keuren. Al begin mei 2017 was de bevoegde minister formeel in gebreke gesteld over het initiatief met de mededeling dat het een schending inhield van de beginselen van behoorlijk bestuur en dus onwettig was. Een reactie kwam er op heden niet. Men moet overigens geen rechten hebben gestudeerd om te weten dat er iets niet klopt met een systeem waarin de overheid gronden eerst (met de gewestplannen) een bepaalde ruimtelijke bestemming geeft, gericht op ontwikkeling en bebouwing, om vervolgens via een ander systeem deze ontwikkelingsmogelijkheid tot zero te herleiden.

Wat juridische argumenten niet vermogen, kunnen de media (zoals zo vaak) wel. De Grondwet, waarin het eigendomsrecht wordt beschermd, is uiteindelijk een vodje papier als het op electoraal winstbejag aankomt. Daar komt nog bij dat, zonder enige twijfel, aan de totstandkoming van de ontwerpkaart allicht heel wat lobbywerk is voorafgegaan in de twee richtingen om gronden wel en om gronden niet op te nemen… Het is goed mogelijk dat de bevoegde minister daar niet concreet van op de hoogte is, maar verantwoordelijk is zij wel.

De analyse van Pira en Meuleman inzake bosecosystemen is correct. Bossen zijn goed voor de mens en daarom zijn ze nodig – iemand dit dat betwist? En ja, er zou in Vlaanderen veel meer bos mogen zijn. Maar ik vraag me af hoeveel van hun persoonlijke gronden door de roze wolken waren getroffen.

In elk geval volstaat hun analyse niet om te besluiten tot het de facto herbestemmen van bouwgrond naar bosgrond. De ruimtelijke ordening in Vlaanderen is al decennia een probleem. Wie is daarvoor verantwoordelijk? Iedereen en niemand. Het heeft eigenlijk geen zin om daarvoor iemand met de vinger te wijzen. Vlamingen hebben in het verleden een vrij grote ruimtelijke vrijheid genoten. Die vrijheid heeft ook een en ander opgeleverd: ontwikkeling en economische stimulansen. Uiteraard is daarvoor een prijs betaald.

Vergeleken met Wallonië is Vlaanderen bos-arm. Is dat omdat de Franstalige Belg een groter ecologisch bewustzijn zou hebben, dan de Vlaming? Helemaal niet. Alle framing ten spijt zijn we allemaal uit hetzelfde hout gesneden. Heel wat van de bossen in Wallonië zijn gelegen in gebied dat niet voor ontwikkeling vatbaar is. Vlaanderen telt dubbel zoveel inwoners als Wallonië: die Vlamingen moeten allemaal wonen, werken, eten en drinken. Ook dat heeft allemaal een ecologische prijs. Tot daar de analyse van het probleem

Een remedie die er in bestaat dat de hardwerkende Vlaming die zijn geld heeft geïnvesteerd in grond, omdat het op de bank niks meer oplevert, die ecologische prijs moet betalen, is echter onaanvaardbaar zoals het even onaanvaardbaar is dat eigendomsrecht gepolariseerd wordt t.a.v. bos. Grootgrondbezitters (kloosters, abdijen, adellijke families, en andere eigenaars) hebben vaak heel goed zorg gedragen voor grote bosdomeinen. Hun patrimonium ging versnippering en ontbossing vaak tegen.

Dat de eigenaars getroffen door kwetsbaar bos of door betonstop zouden worden vergoed is een discours dat niet helemaal correct is. Ze worden een beetje vergoed, maar niet integraal. ‘Uw auto is 100 waard, maar ik betaal er maar 20 voor en daar moet u – in het algemeen belang – tevreden mee zijn’. De aankondiging dat de eigenaars 100 procent zullen gecompenseerd worden, zou de gemoederen moeten bedaren, maar eigenaars weten wel beter. 100 procent waarvan? Van de marktwaarde? Van de prijs die in de koopovereenkomsten die nu worden opgeschort is bepaald? Of van het bedrag waartegen men de gronden vaak jaren geleden heeft verworven? En los daarvan: wie gaat dat betalen?

Grondeigenaars betalen al een prijs: ze kunnen onteigend worden, hun grond kan beschermd worden als landschap of hun pand als monument (ik betwist de noodzaak daarvan niet, maar van theoretische subsidiemogelijkheid komt in concrete gevallen weinig of niets in huis)… eigenaars zijn even kwetsbaar als bossen.

Het uitvergroten van een tegenstelling tussen eigendom en groen is nefast en genereert een bijkomende lijn van intolerantie naast de talloze polarisatiefrequenties die Vlaanderen rijk is (‘groen tegen rechts’, ‘rechts tegen groen’, ‘Vlaming tegen Waal’, ‘gelovig tegen ongelovig’, ‘christen tegen moslim’). Zonder polarisatie blijkbaar geen identiteit. Van polarisatie is gebleken dat het alvast één ding kan opleveren: stemmen bij de verkiezing, maar geen resultaten. Met de Boskaart werd veel mensen iets ontnomen, en in beginsel kreeg niemand er iets voor in de plaats: er zouden niet plots bossen bijkomen. Bedrijven die geconfronteerd worden met hoge belastingdruk en hoge loonlasten, kunnen het land ontvluchten, voor grondeigenaars ligt dat natuurlijk iets moeilijker: hun investering is immobiel. Maar er is meer.

De MKWB-kaart en de betonstop hebben een even grote impact als de vaststelling van de gewestplannen in de jaren ’70. Ze zullen uiteindelijk en helaas nog weinig te maken hebben met een gedragen en overdacht groenbeleid, maar aanleiding geven tot platte politieke commerce.

De boskaart was slecht voor eigenaars, het intrekken ervan slecht voor bossen. Men zal er zich voor hoeden een boom te planten: bomen zijn niet alleen mooi en gezond, ze vormen een ernstige bedreiging voor uw portemonnee..

Men moet trachten, zonder groepen te polariseren, mensen positief te stimuleren en iedereen, en niet alleen de eigenaars, te laten bijdragen aan duurzaam bosbeheer. Als men dit politiek vertaalt, heeft Vlaanderen nood aan een politieke partij die opkomt voor de rechten van de eigenaar en tegelijk de ecologische uitdagingen erkent, en verder een partij die economische ontwikkeling stimuleert, en tegelijk een duurzame oplossing zoekt voor het mobiliteitsprobleem, een partij die onze Vlaamse tradities beschermt, zonder dat dat ten koste moet gaan van tradities van onze nieuwe landgenoten, in feite geen groen links, maar een groen rechts.