Het gevaar van de robothandelaars op de beurs

Als we een herhaling van de financiële crisis van 2008/2009 willen vermijden, moeten de beurswaakhonden er dringend op toezien dat niet alle financiële dienstverleners wereldwijd op hetzelfde moment automatisch tot dezelfde (trans)acties gedwongen worden. Anders dreigen goedbedoelde financiële reguleringsmechanismen op zich tot een systeemrisico uit te groeien. Dat zegt Karl Happe, CIO Insurance Related Strategies bij de vermogensbeheerder Allianz Global Investors.

De financiële crisis van 2008 en 2009 was om begrijpelijke redenen oorzaak van nieuwe regelgeving om het systeemrisico van financiële instellingen te verkleinen. Het resultaat is echter een explosie van goedbedoelde systemen voor het meten en inperken van risico’s in financiële instellingen, of ze nu Basel III, Solvency II, Dodd-Frank, MIFID II heten. Jammer genoeg dreigen al die goede intenties juist het tegenovergestelde effect te hebben: als de financiële dienstverleners wereldwijd allemaal op hetzelfde moment automatisch hetzelfde gaan doen, dreigt er groot gevaar op de beurzen.

Toegegeven, de nieuwe reguleringsmechanismen verkleinen de kans dat een individuele financiële instelling in de problemen komt. Maar ze vormen tegelijk zelf een risico, omdat ze in al hun goede bedoelingen ook een flink deel van de wereldwijde risicobuffers wegnemen die inherent zijn aan ons financiële systeem. Immers, door de (verplichte) invoering van een aantal identieke, procyclische en automatisch werkende reactiemechanismes in alle financiële instellingen tegelijk, komt er bij een verkoopgolf immers in de hele industrie een afbouw van risicoposities op gang. Daardoor dreigt de financiële sector als geheel zijn bufferfunctie te verliezen. De sector krijgt nu quasi de oekaze om precies zo te reageren als in oktober 1987, toen de Dow Jones in 1 dag (Black Monday) door massale verkoopgolven meer dan 20 procent verloor. Ook toen zetten automatische risico-afdekkingsmechanismen een neerwaartse trend om in een spiraal, met een grote beurscrash tot gevolg.

Dat scenario dreigt zich vandaag te herhalen. Door de reguleringsmaatregelen zijn grote institutionele beleggers vanaf een bepaalde koersdaling gedwongen om de betrokken activa van de hand te doen. Tegelijk wordt banken de flexibiliteit ontnomen om bepaalde activa juist wel op de balans te nemen, of om meer speculatieve (want anticyclische) posities in te nemen. Anticyclische kopers lijken vandaag niet meer toegelaten op de marktvloer.

In de praktijk betekent dit collectief en automatisch reageren dat langzaam maar zeker al het risicokapitaal – dat de regulator zo graag in het financiële systeem wilde hebben – eruit verdwijnt. Banken, verzekeraars en pensioenfondsen fungeren vandaag als tussenpersoon voor zowat twee derden van het wereldwijde financiële vermogen (bron: Allianz Global Wealth Report). Als daar geen enkele partij meer tussen zit die vrij is van de procyclische risicobeheersingslogica van Basel III en Solvency II, zullen de volatiliteit en het kuddegedrag in de toekomst alleen nog maar toenemen. Normale marktschommelingen dreigen dan de aanstoot te worden voor verkoopgolven op de hele markt, zonder dat daar fundamentele kredietproblemen, laat staan onderliggende macro-economische zwaktes aan ten grondslag liggen.

Wat is de oplossing? Uiteindelijk zijn het de markten zelf die crisisbestendiger moeten worden. Daarvoor moeten de financiële instellingen in de eerste plaats minder fungeren als tussenpersoon voor marktrisico’s (lees: minder risico’s op de eigen balans nemen). Dat impliceert een groter belang voor het aanbod aan vermogensbeheer en producten waarbij de financiële instelling hoofdzakelijk de niet-marktgerelateerde risico’s draagt.

Ten tweede moet het hefboomeffect in ons financieel systeem verkleind worden, zodat kleine marktschommelingen niet automatisch tot gigantische opwaartse of neerwaartse effecten leiden. Op die manier bouwen we nieuwe buffers in het financiële systeem in. Enkel als we erop toezien dat niet alle financiële dienstverleners wereldwijd op hetzelfde moment tot dezelfde (trans)acties gedwongen worden, kunnen we een herhaling van de crisis uit 2008 en 2009 op korte termijn vermijden.

Karl Happe, CIO Insurance Related Strategies bij de vermogensbeheerder Allianz Global Investors