Gokken bij jongeren: ‘Voorzorg staat machteloos tegenover alle reclame’

Het project Te Gek?!, dat geestelijke gezondheidsproblemen bespreekbaar wil maken, focust dit jaar in een campagne onder meer op gokverslaving. Hoe zinvol zijn sensibiliseringscampagnes als jongeren worden overspoeld met reclameboodschappen van de gokindustrie?

Hoe beter de financiële geletterdheid van jongeren, hoe beter ze kunnen omgaan met geld en hoe minder ze zich zorgen maken. Zo luidde een van de conclusies van een recent onderzoek van Febelfin, de koepelorganisatie van de bankensector in ons land. Financiële opvoeding is belangrijk, volgens het onderzoek, zowel in de scholen als in de familiale omgeving. Veel jongeren gaven aan dat er in hun gezin nog een taboe hing rond geldzaken.

Dat is geen al te best idee. Ook al vertellen ouders hun kinderen niets over financiële zaken, de jongeren komen er sowieso mee in aanraking. De professionele sportwereld en de sector van de videogames worden meer en meer het speelterrein van de gokindustrie, twee sectoren die een grote aantrekkingskracht uitoefenen op jongeren.

‘Dat is een zeer ongezonde trend’, zegt Ronny Willemen, die als hulpverlener bij Zorggroep Zin, een fusie van Centra voor Alcohol- en andere Drugproblemen en VGGZ, met problematisch gokgedrag bij jongeren in contact komt. ‘Om deel te nemen aan kansspelen geldt weliswaar een minimumleeftijd van 18 jaar, maar het is voor jongeren erg eenvoudig om die drempel te omzeilen.’

‘Als we jongeren willen wapenen tegen de verleidingen van kansspelen, blijft vooral preventie cruciaal. Het is belangrijk hen te leren hoe ze op een verstandige manier kunnen omgaan met geld, net zoals we duidelijk moeten maken hoe snel je kan afglijden van onschuldig gokken naar probleemgedrag. Voor dat laatste laten we herstellende gokverslaafden getuigen op scholen en proberen we initiatieven zoals gokhulp.be in de kijker te zetten.’

Willemen vindt de sociale aanvaarding van gokken en kansspelen een groot probleem. Vooral de alomtegenwoordige reclame in de samenleving is hem een doorn in het oog. ‘Voorzorg staat machteloos tegenover de masse leuke tv-spotjes waarin gokken wordt voorgesteld als een gezellig en haast risicoloos tijdverdrijf. Het preventieve werk wordt op die manier helemaal tenietgedaan.’

Voetbalclubs

Ook op de wedstrijduitrusting van veel voetbalploegen prijkt reclame voor kansspelen. Veertien van de achttien ploegen uit de hoogste voetbalklasse in ons land worden gesponsord door de gokindustrie. Enkel Eupen, STVV, OHL en Beerschot niet. Zelfs de Pro League, de organisator van de voetbalcompetitie, werkt samen met twee gokbedrijven. ‘Jonge spelertjes die hun favoriete ploeg en spelers aan het werk zien, krijgen zo de boodschap dat gokken de normaalste zaak van de wereld is’, bevestigt Bram Constandt, postdoctoraal onderzoeker aan de Vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappen van de UGent.

Of dat jongeren er effectief toe aanzet te gokken op sportwedstrijden is volgens Constandt nog niet sluitend aangetoond. ‘Maar gokbedrijven zouden natuurlijk niet investeren in reclame als het niets zou opleveren. Uit een rapport van de Kansspelcommissie bleek de reclame tijdens de Wereldbeker in 2018 een grote invloed te hebben gehad op gokkers, ook jongeren. Bovendien toont internationaal onderzoek duidelijk aan dat gokreclame het deelnemen aan kansspelen voor jongeren normaliseert. Veel adolescenten zijn goed op de hoogte van de soorten gokspelen en de verschillende merken.’

De opgang van reclame voor kansspelen in de sportwereld beperkt zich niet tot België. Sommige landen hebben wegens ethische bezwaren al maatregelen getroffen. ‘In Italië is het voor gokbedrijven sinds 2019 verboden reclame te maken, met uitzondering van de nationale loterij van het land’, aldus Constandt.

Bij ons dringen onder meer de Gezinsbond, het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) en de politieke partijen Groen en sp.a al langer aan op een verbod op gokreclame en een verhoging van de minimumleeftijd voor kansspelen. Een verbod op reclame is volgens Constandt niet voor meteen. ‘De laatste aanpassingen op het gebied van reclame gebeurden in 2019. Dat daarbij niet werd overgegaan tot een totaalverbod valt deels toe te schrijven aan de daadkrachtige lobby van de gokindustrie. Vergeet ook niet dat er belastinginkomsten voortkomen uit kansspelen. Veel initiatief van voetbalclubs valt ook niet meteen te verwachten. Zij zijn sterk afhankelijk van het sponsorgeld. Een veelgehoord argument tegen een verbod op reclame is dat het beter is gokken niet naar de illegaliteit te verplaatsen, omdat dat het toezicht en beperkingen zou bemoeilijken.’

E-sports

In het professionele voetbal is de verankering van de gokindustrie nog erg zichtbaar voor ouders. Dat geldt veel minder voor e-sports, de bij jongeren erg populaire wereld van het competitief spelen van videogames. ‘E-sports bestaan al veel langer, maar de populariteit is de jongste tien jaar enorm toegenomen’, zegt Xander Van Buggenhout van het Gentse spelplatform Kayzr. ‘Grote merken zagen de groeiende fanbase en begonnen spelers en toernooien te sponsoren. Die kapitaalinjectie zorgde voor een heuse professionalisering. Voor veel mensen zijn de games intussen eerder een job dan een hobby, getuige daarvan het hoge prijzengeld op grote toernooien in Azië en de Verenigde Staten.’

Van Buggenhout zag hoe de gokbedrijven hun intrede deden in de wereld van de e-sports. Ook Kayzr werkt samen met een gokpartner, Golden Palace. Brengt de opmars van de gokindustrie in een omgeving met hoofdzakelijk jongeren dan geen grote risico’s mee? Van Buggenhout vindt dat het bij ons nog wel meevalt in vergelijking met andere landen. ‘In België bestaat er tenminste wetgeving, zoals een minimumleeftijd, en is er met de Kansspelcommissie een controleorgaan dat toeziet op de naleving van de regels. Bovendien kan reclame op een onlineplatform worden gesegmenteerd op basis van leeftijd.’

Al geeft Van Buggenhout toe dat veel van de wetgeving erg gemakkelijk te omzeilen is. ‘Voor minderjarigen die echt willen gokken op e-sportwedstrijden volstaat het een foute geboortedatum op te geven. De controle zou dus mee moeten evolueren met de technologie, bijvoorbeeld door identiteitskaarten te verbinden aan spel- en gokaccounts.’