“Gelukkigste mensen ter wereld” in de schulden door bankkaarten en betaalapps

Minder cash betalingen en toch meer schulden. De Finnen hebben het moeilijk om hun financiën te managen. ‘Contant geld is verdwenen, waardoor het gevoel van geld voor mensen is vertroebeld’, zeggen schuldbemiddelaars. Daarom werkt de Bank van Finland aan een nationaal plan dat de financiële geletterdheid van de bevolking moet verbeteren. Les één: tonen hoe het moet.

De Finnen, volgens het Wereldgeluksrapport van de Verenigde Naties nog altijd de vrolijkste mensen op aarde, zitten in de knoei. De voorbije twintig jaar is de schuldenlast van Finse huishoudens verdubbeld, hoewel de rentetarieven daalden. Van de 5,5 miljoen Finse burgers kan 7 procent de rekeningen niet betalen. Dat is een recordaantal en een derde meer dan in het afgelopen decennium.

Ondanks de komst van digitale betaalmogelijkheden – zoals creditkaarten, betaalapps en online overschrijvingen – hebben de Finnen geen beter zicht op hun inkomsten en uitgaven. Meer nog: de Noord-Europeanen blijken weinig gedisciplineerd geld te besteden.

Digitaal betalen

‘Contant geld is verdwenen’, zegt Juha Pantzar, uitvoerend directeur van de Guarantee Foundation, aan het Amerikaanse Bloomberg. Zijn organisatie helpt mensen met een te grote schuldenlast om hun financiën weer onder controle te krijgen. ‘Daardoor leven we in een nieuwe realiteit waarin het gevoel van de mensen voor geld vertroebelt. Veel mensen hebben moeite om in te schatten waaraan hun geld wordt uitgegeven, hoeveel ze aan het eind van de maand nog zullen hebben en hoeveel ze zich kunnen veroorloven om te lenen.’

Twintig jaar geleden werd volgens de Bank van Finland 70 procent van de betaaltransacties in winkels met contant geld betaald. De overige dertig procent door betaalkaarten. Nu zijn de cijfers omgedraaid. In 2018 werden in meer dan 80 procent van de tijd kaarten, mobiele telefoons en andere digitale betaalmiddelen gebruikt.

Olli Rehn, gouverneur van de Bank van Finland en voormalig Europees Commissaris, zegt: ‘De meeste consumenten zijn grotendeels overgestapt naar de digitale wereld. Mensen hebben niet langer de fysieke budgetbeperkingen van vroeger. Dat maakt het moeilijker voor mensen om hun financiën te beheren.’

Nationaal actieplan

Daar hoopt de centrale bank een verschil te maken. De eerste stap is het verzamelen van gegevens en best practices van organisaties die al in het veld werken en ervoor te zorgen dat alle groepen in de samenleving voldoende hulp krijgen. Vervolgens zal de Bank van Finland nationale doelstellingen voor financiële geletterdheid vaststellen en een nationaal plan uitrollen. De details daarvan zijn nog niet helemaal uitgewerkt.

Finland heeft al andere manieren onderzocht om de schuldenlast van huishoudens te verminderen. De financiële toezichthouder heeft een maximum gesteld aan woningkredieten van 85 procent van de aankoopprijs van een woning en zijn er plannen voor verdere beperkingen bij het ministerie van Financiën.

Tegen 2023 wil de regering een kredietregister hebben met gegevens over ieders leningen. Dat moet kredietverstrekkers helpen beoordelen of ze een nieuwe lening moeten verstrekken. De regels voor consumentenkrediet zijn afgelopen najaar aangescherpt.

High tech oplossingen

De Finse autoriteiten maken zich zorgen over de menselijke kosten van schulden. In extreme gevallen kunnen mensen daardoor geweerd worden van de arbeidsmarkt. Werkgevers vermijden werknemers met een slechte kredietgeschiedenis, omdat die mensen weinig baat hebben bij de inkomsten uit hun arbeid.

Bovendien beperkt de Finse schuldenproblematiek zich niet tot de particuliere huishoudens. Terwijl Denemarken, Zweden en Noorwegen over de hele linie een AAA-rating hebben, valt Finland op door zijn AA+-rating. Dat gebeurde nadat de overheidsschuld herhaaldelijk flirtte met de drempel van 60 procent van het BBP van de Europese Unie.

Trouw aan hun stijl, verkennen de Finnen high-tech paden naar het opleiden van burgers over het gebruik van hun geld. In de toekomst zullen nieuwe instrumenten, gebaseerd op algoritmen voor machinaal leren, helpen bij het voorspellen van het financiële gedrag van mensen en het maken van persoonlijke cashflowvoorspellingen, en ook advies geven aan consumenten over hun uitgaven.