Frank Lierman: ‘We mogen ons niet kapot besparen’

Veertig jaar heeft Frank Lierman in de banksector gewerkt, de laatste twaalf jaar als hoofdeconoom van Belfius Bank. Node gaat hij met pensioen. Dat schreeuwt om een interview.

Frank Lierman lijkt de dagen naar zijn pensioen niet af te tellen. Het interview zit geprangd tussen twee lezingen voor Belfius-klanten. Het voedt alleen maar het gerucht dat hij eigenlijk niet met pensioen wou gaan, maar uiteindelijk toch besliste de fakkel door te geven.

Hoe hebt u de Belgische economie in die veertig jaar zien evolueren?

Frank Lierman: “Er zijn drie grote crises geweest. Eerst was er die van eind jaren zeventig, toen een snelle opeenvolging van regeringen in februari 1982 uitmondde in een devaluatie van de Belgische frank. Aan het begin van de jaren negentig zagen we de opeenvolgende devaluaties in het Europese Monetaire Systeem, waaruit de Maastrichtnormen voortgesproten zijn. Ons land was toen nog maar pas begonnen met de afbouw van de staatsschuld, en heeft zich in veel bochten moeten wringen om toch maar gedelibereerd te worden en te mogen toetreden tot de euro in 1999.”

“We waren eigenlijk heel goed bezig met die schuldafbouw, van meer dan 130 procent van het bbp naar 84 procent in 2007. De financiële crisis en de euroschuldencrisis hebben dat proces omgekeerd, en nu zitten we weer aan 100 procent. Al moet je die stijging relativeren. Van de 16 procentpunt groei, is 7 procentpunt toe te schrijven aan de reddingsboeien voor de banksector, en 3 procentpunt aan de reddingsplannen voor Portugal, Griekenland en Ierland. De economische crisis heeft de schuldgraad maar met 6 procentpunt doen toenemen.”

Doet de regering voldoende om de schuldsituatie onder controle te houden?

Frank Lierman: “In de jaren tachtig en negentig hebben de politici de moed gehad om in crisistijden moeilijke maar noodzakelijke maatregelen te nemen. Denk aan het vrij drastische Globaal Plan van de regering-Dehaene. Dat bezuinigingsplan heeft jarenlang gewerkt.”

“Vandaag zijn die moeilijke maatregelen nog altijd niet genomen. We verkiezen mee te surfen op de golf van het Duitse herstel, terwijl die eigenlijk ook een gevolg is van de drastische keuzes die de Duitsers gemaakt hebben in het midden van de jaren 2000. Nochtans houdt Europa de druk op België zeer hoog, vanwege die hoge schuldgraad.”

“Het is een voordeel dat de volgende regering vijf jaar zonder verkiezingen voor zich heeft. De maatregelen die al genomen zijn, moeten worden uitgediept. Mogelijk krijgt ons land wel iets meer tijd om het begrotingstekort bij te sturen. Dat zou goed nieuws zijn, want blind en drastisch saneren is schadelijk.”

De voorbije jaren heeft Europa nochtans volop gekozen voor saneringen als oplossing.

Frank Lierman: “De schuldgraad van de eurozone is nu ongeveer 95 procent van het gezamenlijke bbp. Dat is ver verwijderd van de Maastricht-norm van 60 procent. De grootste uitdaging blijft de afbouw van die schulden naar een aanvaardbaar niveau. België is dus zeker niet alleen.”

“Maar blind besparen maakt het sociale en economische weefsel kapot. Kijk naar Griekenland, Portugal en Spanje. Besparingen verbeteren de concurrentiekracht, maar tegelijk tasten ze de koopkracht aan. De handelsbalans van de Zuid-Europese landen mag dan wel verbeterd zijn, maar de werkloosheid en de armoede zijn er spectaculair gestegen.”

“We moeten een evenwicht vinden tussen enerzijds de noodzaak om verder te saneren en de schulden onder controle te krijgen, en anderzijds de noodzaak om het economische herstel alle kansen te geven. Europa heeft dit ingezien door in de lente van vorig jaar een aantal landen meer tijd te geven om de begrotingsdoelstellingen te halen. Niet alleen de probleemlanden, maar ook bijvoorbeeld Frankrijk en Nederland.”

De eerste vruchten van die ommekeer zijn al te zien: de eurozone lijkt op weg naar een herstel.

Frank Lierman: “Er is een economisch herstel, maar het is zeer kwetsbaar. De vertrouwensindicatoren gaan de goede richting uit en de werkloosheid lijkt te plafonneren. Een daling is echter nog een tijdje van ons af. De Europese Centrale Bank (ECB) zal haar beleid nog zeer lange tijd soepel houden, ze heeft geen keuze. Een stijging van de rente is helemaal uitgesloten.”

“Een bijkomende zorg voor de ECB is de banksector. Die slaagt er niet in om de vele goedkope liquiditeiten die de ECB pompt, om te zetten in leningen voor bedrijven en gezinnen. Integendeel zelfs, 60 procent van het verstrekte geld is al terugbetaald aan de ECB. Het ziet ernaar uit dat de centrale bank andere maatregelen zal moeten nemen.”

Zijn de Europese banken wel in staat om het herstel te financieren? Ze lijken vooral bezig met de afbouw van hun risico’s, niet met kredietverstrekking.

Frank Lierman: “Daarom zijn de grondige doorlichting van de bankbalansen door de ECB en de stresstest van de European Banking Agency (EBA) zo belangrijk. Daaruit moet blijken of er nog lijken in de kast zitten bij de Europese banken, en waar er dus nog extra kapitaal nodig is.”

“De stresstest kan het prille herstel van het vertrouwen in de banken opnieuw zwaar beschadigen. Ik kan me niet voorstellen dat elke bank met glans zal slagen; dat zou de stresstest ongeloofwaardig doen lijken. Maar het is wel een kans om tabula rasa te maken en alles op tafel te leggen. Dan is het duidelijk voor iedereen, belastingbetalers en de financiële markten, dat er geen zaken meer onder het tapijt geschoven worden. Het is natuurlijk ook belangrijk om de resterende problemen effectief op te ruimen, wat een proces van jaren wordt. Japan bijvoorbeeld heeft veel te lang gewacht om zijn banksector te saneren, met jaren van deflatie en stagnatie als gevolg.”

“Tegelijkertijd zal de rol van de Europese banken in de financiering van de economie onvermijdelijk afnemen. Vandaag verloopt nog altijd meer dan 75 procent van alle Europese leningen via de banken, de rest gebeurt via de financiële markten. In de VS is dat omgekeerd. Dat maakt Europa veel kwetsbaarder voor een bankencrisis. Ik denk dat we onvermijdelijk evolueren naar meer financiering buiten de banken om. Want er is geen gebrek aan geld in Europa, maar het stroomt niet naar de plaatsen waar het productief gebruikt wordt.”

Het volledige interview met Frank Lierman leest u deze week in Trends.