Fairfin geeft grootbanken slechte score voor sociale en ecologische duurzaamheid

Deze week publiceerde vzw FairFin een update van de scores van BankWijzer, de jaarlijkse doorlichting van de banken in ons land op het vlak van sociale en ecologische duurzaamheid. Vooral het contrast tussen het slechte rapport voor grootbanken en de betere scores voor kleinere spelers valt op.

FairFin kijkt voor de beoordeling van iedere bank naar hun beleid op tien thema’s: klimaatverandering, natuur, mensenrechten, arbeidsrechten, uitsluiting van wapens, belasting, bonusbeleid, transparantie, gendergelijkheid en bestrijding van corruptie. Per thema wordt nagegaan of de bank voldoet aan een reeks voorwaarden: bijvoorbeeld of een bank investeert in fossiele brandstoffen, leningen toekent aan bedrijven die mensenrechten schenden, enzovoort. Per thema krijgt de bank een score. De algemene score is het gemiddelde van de tien themascores.

In de laatste update van de Bankwijzer behoudt Triodos Bank met een algemene score van 83 procent zijn status als meest duurzame en ethische bank, gevolgd door NewB, vdk bank en Argenta. De eerste grootbank in de lijst is ING (55%). KBC haalt nog net 50 procent, maar Belfius, BNP Paribas en Deutsche Bank krijgen voor hun algemene beleid een onvoldoende. Meer details, en de scores per onderdeel, zijn terug te vinden op de website van BankWijzer.

Snelle winst

De voornaamste conclusie van FairFin is de scherpe tweedeling tussen de kleinere banken, die in het algemeen redelijk goed scoren, en de prestatie van de grootbanken. Die boodschap komt al jaren terug in de analyses van de vzw. ‘De financiering van bijvoorbeeld fossiele brandstoffen of wapenhandel kan voor banken op korte termijn veel winst opleveren. Maar de kosten verbonden aan niet duurzame activiteiten manifesteren zich op de langere termijn, en worden niet gedragen door de banken die ze financieren, maar door de samenleving in het algemeen. Grootbanken – en zeker de internationale banken – stellen die snelle winst nog steeds voorop’, aldus Jozef Vandermeulen, onderzoeker bij FairFin. ‘Zolang schadelijke investeringen niet duurder worden, er geen wetten zijn die duurzaam beleid verplichten en mensen hun geld niet terugtrekken uit de grootbanken, nemen die grote spelers een afwachtende houding aan.’

Het argument dat de duurzame transitie tijd kost, verliest volgens Vandermeulen steeds meer aan geloofwaardigheid. ‘Tien jaar geleden was dat misschien een valabel argument: dat lopende contracten en leningen moeten worden gerespecteerd, spreekt voor zich. Maar wanneer een bank in 2022 nog steeds geen duidelijk plan kan voorleggen om fossiele brandstoffen uit de portefeuille te weren, is dat een kwestie van prioriteiten, niet van onvermogen of praktische bezwaren.’

Nochtans is het aanbod aan duurzame beleggingsfondsen de laatste jaren in ijltempo toegenomen. ‘Onze beoordelingen slaan op het algemene beleid van de banken. We beoordelen dus geen individuele spaar-of beleggingsproducten’, verduidelijkt Vandermeulen. ‘Maar het probleem is dat veel van de duurzame opties boven op het bestaande aanbod komen, en de schadelijke investeringen niet vervangen. BNP Paribas kan bijvoorbeeld wel enkele duurzame investeringen voorleggen, maar die worden volledig overschaduwd door de tientallen miljarden die de bank blijft investeren in de ontginning van nieuwe olie en gas.’

Volgens de bankenkoepel Febelfin draagt de financiële sector via haar kerntaken wel degelijk bij aan de verduurzaming van de economie en de maatschappij, maar is het aan de overheden om een gunstig economisch klimaat te creëren waarin de keuze voor duurzaamheid aantrekkelijk is en waarin de financiële sector ten volle haar faciliterende rol kan vervullen.

Heel wat beleidsmatige initiatieven, zoals de Europese Green Deal en de EU-taxonomie – een classificatie voor duurzame beleggingen – suggereren wel degelijk een duidelijk ommekeer in de financiële wereld. Maar de nieuwe wetgeving en regels duwen investeerders volgens FairFin veel te weinig in de richting van duurzaamheid. ‘De taxonomie van de Europese Commissie ligt terecht onder vuur, wegens de uitzonderingen voor gas en kernenergie’, zegt Vandermeulen. ‘En we merken dat grootbanken zich achter die weinig dwingende regels verschuilen, in plaats van hun verantwoordelijkheid te nemen. En ook particulieren hoeven niet te wachten op regelgeving om druk te zetten op het investeringsbeleid van hun bank of van financiële instelling te veranderen.’

Een ander veel gehoord argument is dat de transitie naar sociale en ecologische duurzaamheid bij grootbanken veel moeilijker is, wegens de omvang van hun activiteiten. ‘Op sommige vlakken zullen kleinere banken wel in het voordeel zijn, maar grootbanken zijn niet zo machteloos en log als ze zichzelf graag voorstellen. Bovendien beschikken ze over een veel groter budget en meer dan voldoende talent om een nieuwe aanpak uit te tekenen. Het zijn ook vooral de grootbanken die door de omvang van hun portefeuilles de grootste impact kunnen realiseren.’

NewB en vdk bank

Wat opvalt in het klassement van BankWijzer is de score voor nieuwkomer NewB, dat nog maar twee jaar over een banklicentie beschikt. NewB ontstond in nasleep van de kredietcrisis, vanuit een onvrede over de werking van het financiële systeem, en profileert zich zeer sterk als duurzame en ethische speler. Hoewel de coöperatieve bank op een tweede plaats staat, valt de score in de beoordeling op veel vlakken nogal tegen. Op het gebied van klimaat, arbeidsrechten en belasting is nog heel wat ruimte voor verbetering.

‘We krijgen veel vragen over de score van NewB’s, maar voor een nieuwe bank is de tweede plaats indrukwekkend’, legt Vandermeulen uit. ‘Triodos scoort duidelijk beter, maar heeft ook al veertig jaar tijd gehad om het beleid tot in de details bij te schaven. NewB is ambitieus en streeft grote principes na, maar moet die nog duidelijker vertalen naar precieze regels en rode lijnen. Door die vaagheid verliezen ze in onze analyse momenteel nog punten.’

Vandermeulen gooit tot slot nog met bloemetjes naar vdk bank voor hun grootschalige herziening van het beleid. ‘We zien een zeer duidelijke vooruitgang bij vdk bank. Tot voor kort financierden zij bijvoorbeeld nog steeds aardgas, nu sluiten ze ook die fossiele brandstof volledig uit. Het toont dat de omslag wel degelijk kan.’