Duiven en haviken bepalen het verloop van de aandelenmarkten

De Amerikaanse economie groeit weer en het stimulusbeleid van de Fed wordt langzaam overbodig. Wordt het een trage of een snelle afbouw? Het antwoord is belangrijk voor de hele wereld.

In het oude Rome keken de hogepriesters naar de vlucht van vogels om de toekomst te voorspellen. Vandaag zijn het de beleggers die kijken naar de vogels, met name de duiven en de haviken bij de Federal Reserve (Fed), de Amerikaanse centrale bank. De duiven, geleid door voorzitster Janet Yellen, bepleiten een trage afbouw van het extreme stimulusbeleid van de Fed. De haviken willen er sneller vanaf.

Dat de financiële markten nerveus zijn, hoeft niet te verbazen. Wereldwijd hebben de centrale banken duizenden miljarden in het financiële systeem gepompt. Zowel de aandelen- als de obligatiekoersen staan hoog. Er staat dus veel op het spel en beleidsfouten kunnen dure gevolgen hebben.

Volgens Philippe Gijsels, marktstrateeg bij BNP Paribas Fortis, is het beleid van de Fed dé bepalende factor voor de financiële markten in de komende kwartalen, veel meer dan de geopolitieke problemen. “Yellen wil vermijden dat haar beleid de markten verstoort, en haar speeches zijn bedoeld om de markten voor te bereiden op wat komt”, aldus Gijsels. Volgens hem is de kans groot dat ook de speeches van notoire haviken als Richard Fisher en Charles Plosser, beiden regionale Fed-directeuren, dienen om de markten te laten weten dat het gratisgeldbeleid langzaam maar zeker ten einde loopt.

Graag traag…

Voor Yellen en haar collega’s wordt het een moeilijke evenwichtsoefening. Nu de Amerikaanse economie sterk herstelt, wordt het moeilijk om de nulrente nog lang vol te houden. Maar als de rente te snel wordt opgetrokken, kan de economie opnieuw in een recessie komen. Het wordt dus een geleidelijk proces, met als argument dat er nog heel wat ruimte voor verbetering is op de arbeidsmarkt, ondanks de lage werkloosheid. Nu al wordt gewezen op de relatief lage arbeidsparticipatiegraad en het feit dat heel wat mensen noodgedwongen deeltijds werken omdat ze geen voltijdse baan vinden. Zodra er tekenen opduiken dat de economie vertraagt, zullen de duiven pleiten voor een pauze in de renteverhogingen.

De eerste verhoging van de kortetermijnrente wordt verwacht midden volgend jaar. Tegen het jaareinde kan ze stijgen tot 1 procent. Dat is ook wat Yellen zelf aangeeft, en ze wordt daarin gesteund door de duiven die de meerderheid vormen van de stemgerechtigde leden van het beleidsbepalende Federal Open Market Committee (FOMC). Volgens Peter Vanden Houte, econoom bij ING, wordt het schokeffect van een renteverhoging kleiner dan bijvoorbeeld in 1994, toen een onverwachte en forse ingreep een crash van de obligatiekoersen veroorzaakte. “De Fed heeft lessen geleerd uit die periode en probeert de markten voor te bereiden”, aldus Vanden Houte. Ook Gijsels verwacht relatief weinig problemen in de markten. “De rente is zeer laag en de economie draait goed. Een verhoging van 0,25 procent naar 1 à 1,5 procent is geen probleem voor de bedrijven”, geeft hij mee. Het is ook onwaarschijnlijk dat de kortetermijnrente stijgt tot 4 of 5 procent, zoals in de jaren 90 of 2000. “De wereld kampt met een teveel aan spaargeld en een tekort aan investeringsmogelijkheden”, legt hij uit. “Om dat te corrigeren moet de reële rente (de rente aangepast aan de inflatie, nvdr) negatief zijn. Dat stimuleert mensen om minder te sparen en bedrijven om meer te investeren. Een verhoging richting 4 à 5 procent is dan ook niet logisch.”

Dat de rente maar beperkt zal stijgen is goed nieuws voor de bedrijven, maar ook voor obligatiebeleggers. Hoe meer de rente stijgt, hoe sterker obligatiekoersen dalen. Enkel voor obligaties van de laagste kredietkwaliteit (de zogenoemde junk bonds) dreigt volgens Vanden Houte een stevige correctie omdat ze zo duur zijn geworden.

…maar niet te traag

Een trage stijging van de rente is goed nieuws voor de markten. Maar te traag is dan ook weer niet goed. Charles Plosser, directeur van de Philadelphia Fed en een van de twee haviken in het FOMC, vreest dat hij en zijn collega’s op een tikkende tijdbom zitten. De lading is de 2500 miljard dollar cash die de Amerikaanse banken bij de centrale bank hebben geparkeerd. Als de economie verder aantrekt, is de kans groot dat de banken dit geld beginnen uit te lenen aan bedrijven en gezinnen. Zo’n enorme geldinjectie in de reële economie kan oververhitting veroorzaken en de inflatie doen ontsporen.

Volgens Plosser is het niet zeker dat de Fed die injectie tijdig kan voorkomen. Mocht de inflatie oplopen, dan zal de Fed zich genoodzaakt zien om hard op de rem te gaan staan, met een nieuwe recessie als gevolg. Plosser pleit dan ook voor een snellere renteverhoging.

Europa

De gevolgen van een Amerikaanse rentestijging beperken zich niet tot de Verenigde Staten. De wereldeconomie is vandaag veel nauwer verweven dan in de jaren 90. Het gratis geld van de Amerikaanse centrale bank heeft via het internationale financiële systeem zijn weg gevonden naar de andere continenten. Toen Yellen zich vorig jaar nog maar liet ontvallen dat ze het inkoopprogramma voor obligaties zou afbouwen, veroorzaakte dat al een crisis in enkele opkomende landen die sterk afhankelijk zijn van goedkoop buitenlands geld om hun groei te financieren.

Ook Europa zal de gevolgen voelen. Een stijging van de rente op Amerikaanse tienjarige staatsobligaties met 1 procent leidt traditioneel tot een half procent meer rente op Duitse overheidsobligaties. Maar de Europese economie is lang niet zo sterk is als de Amerikaanse, en heeft eigenlijk nog altijd behoefte aan monetaire stimulus. Wat de pijn in Europa wel kan verzachten, is dat een rentestijging in de VS de dollar duurder zal maken tegenover bijvoorbeeld de euro. En een goedkopere euro is meer dan welkom voor onze exportbedrijven.