De opmars van Gaganomics

Voor de bedenkers en aandeelhouders van de digitale spelers wacht instant rijkdom, maar de verliezers dreigen veroordeeld te worden tot werkloosheid en/of inkomensstagnatie. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Volgens onderzoek van Het Nieuwsblad verdient een voetballer van Anderlecht gemiddeld 600.000 euro bruto per maand. Is dat niet schandalig veel om op een bal te stampen, meneer? Tja, wie de moraliteit aan de kant schuift, ziet een bekende marktmechaniek aan het werk die (super)sterren rijk maakt. Voetballers van Anderlecht, of gelijk welke topvoetballers, hebben in die zin veel gemeen met popsterren als Lady Gaga of filmdiva’s als Jennifer Lawrence. De economische wetmatigheden achter hun rijkelijke salarissen zijn precies dezelfde. Hun talent is relatief uniek, waardoor de vraag naar hun diensten exponentieel stijgt. En ze kunnen hun kunstjes aan iedereen tonen zonder extra kosten te maken, waardoor ze niet gehinderd worden langs de aanbodkant. In een vrije markt van vraag en aanbod betekent dit dat miljoenen muziekliefhebbers willen betalen voor de songs van Lady Gaga. Zij strijkt gigantische winstmarges op, omdat ze kosteloos elke extra fan kan bedienen.

Deze ‘Gaganomics’, of de economie van de supersterren, werd in 1981 geleden al beschreven door de Amerikaanse econoom Sherwin Rosen. De theorie is echter actueler dan ooit. De supersterren, inclusief de rijkbetaalde CEO’s en bankiers, zien in een globaliserende wereldeconomie hun afzetmarkt alleen maar toenemen. De kloof tussen de allerrijksten en de rest van de stervelingen zal dieper worden. Meer nog, door de digitalisering van de economie zal de theorie op steeds grotere delen van de economie van toepassing worden. Ook u krijgt daar vroeg of laat mee te maken. Naarmate steeds meer producten, diensten en productieprocessen gedigitaliseerd worden, vallen ze onder de wetten van de superstereconomie. Door de digitalisering wordt de marginale kostprijs zo goed als nul, waardoor de beste producten en diensten aan de hele wereldbevolking aangeboden kunnen worden. En die bevolking zal massaal voor het beste product kiezen, en de neus ophalen voor het tweede beste, ook al is dat maar een fractie minder goed. ‘The winner takes it all‘, zong Abba al in 1980. Neem een sociaalnetwerksite als Facebook. Die dienst heeft dankzij een netwerkeffect weinig last van concurrentie en moet nauwelijks kosten maken om extra gebruikers te bedienen. Het resultaat is dat Facebook met een minimum aan ingezette middelen geld als slijkt verdient en dat de initiële aandeelhouders van Facebook in enkele jaren tijd miljardair werden.

Door de digitalisering van de economie zal de verdeling van de winsten steeds meer dit Facebook-model of de wetten van ‘Gaganomics’ volgen. Computers en robotten worden steeds beter in routinetaken, en zullen steeds meer taken en jobs overnemen van de mensen die deze taken uitvoeren. Voor de bedenkers en aandeelhouders van deze digitale spelers wacht instant rijkdom, maar de verliezers dreigen veroordeeld te worden tot werkloosheid en/of inkomensstagnatie. Dit fenomeen komt al heel duidelijk tot uiting in vooral de Angelsaksische economieën. In de VS halen de 1 procent rijksten, of zelfs de 0,1 procent rijksten, een steeds groter deel van de koek binnen, terwijl het mediaaninkomen al 25 jaar stagneert. De digitalisering is daarvoor niet de enige verklaring, maar wel een van de drijvende krachten.

Een economie met zo’n ongelijke inkomensverdeling is onstabiel, zeker als een overgroot deel van de bevolking, bij gebrek aan talent, kennis en scholing, geen enkele kans maakt om de toplaag te bereiken. Het bewaken van een minimum aan inkomensverdeling om de vraag op peil te houden, en het garanderen van een minimum aan sociale mobiliteit om de maatschappelijke cohesie te beschermen, plaatst de beleidsmakers voor grote uitdagingen in dit aanstormende tijdperk van Gaganomics. De belangrijkste prioriteit, zeker voor de jeugd, is voldoende scholing en onderwijs, zodat iedereen zijn graantje kan meepikken in de digitale wereld. Ze kunnen niet allemaal voetballer worden.