‘De kleine belegger is binnengedrongen in de Bastille’

Het gratisgeldbeleid met negatieve en nulrentes creëert een omgeving waarin speculatie welig tiert, zegt Jan Longeval, adjunct-professor aan de Vlerick Business School.

In de week van 25 januari was de Amerikaanse beurs het toneel van een verbijsterend schouwspel. De koers van GameStop steeg op maandag van 50 naar 159 dollar, ging dan terug naar af, om vervolgens weer op te veren. Op woensdag brak de hel los. De koersgrafiek ging verticaal en sprong naar 496 dollar. We zijn wel wat gewoon als het op volatiliteit aankomt, maar dat was nooit gezien. Je zou kunnen denken dat GameStop een hip hightechbedrijf is, maar niets is minder waar. GameStop verkoopt computerspelletjes via een keten van 5000 fysieke winkels en stevent mogelijk af op een coronadood. Maar hoe kan een wankel bedrijf een manische horlepiep dansen op de beurs?

Het antwoord is een short squeeze. Hefboomfondsen hadden ingezet op een koersdaling van GameStop door short te gaan. Om dat te doen lenen de shorters aandelen, bijvoorbeeld bij een bank of een fondsbeheerder, die daarvoor een vergoeding krijgt. De shorters verkopen de aandelen onmiddellijk op de beurs en hopen dat de koers zal dalen, zodat ze de aandelen later weer kunnen kopen tegen een lagere koers. Het koersverschil min de vergoeding is de winst van de shorter. De shorter bezorgt op het einde van de leenperiode de aandelen terug. GameStop was een van de favoriete slachtoffers van de shorters. De uitstaande shortposities waren zelfs groter dan het aantal aandelen in omloop, omdat de shorters ook gebruikmaakten van afgeleide producten. Nogal wat shorters zijn erg vocaal over hun posities in de hoop zo anderen mee in bad te trekken om de koers lager te sturen.

Dat was buiten WallStreetBets gerekend, een chatroom op Reddit gesticht door de briljante provocateur Jaime Rogozinski. WallStreetBets wil een alternatief bieden voor de saaie, traditionele fundamentele beursadviezen. WallStreetBets telt 3 miljoen kleine beleggers. Zij balden hun krachten om de shorters in de tang te nemen (te squeezen) door zo veel mogelijk GameStop-aandelen (en koopopties) te kopen, om de koers hoger te sturen. Een stijgende koers staat gelijk aan een verlies voor de shorter. Wanneer de verliezen oplopen tot de pijngrens, moet hij de shortpositie afsluiten door de aandelen op de beurs te kopen. In een markt die is leeggekocht door een ontketend WallStreetBets-leger, jaagt dat de koers de stratosfeer in. Aanvankelijk lachten de shorters de acties van die domme kleine beleggers weg, maar hun hoogmoed werkte als een rode lap op een stier. Speculatie ging over in koopwoede, gevoed door intense wraakgevoelens tegen de Wall Street-elites. Short squeezes zijn van alle tijden, maar dit was de eerste die op het getouw was gezet door de kleine belegger. Een ware volksopstand tegen de Wall Street-aristocratie, die werd getrakteerd op een miljardenverlies.

De kleine belegger is binnengedrongen in de Bastille. Wall Street zal nooit meer hetzelfde zijn. Het internet herverdeelt de machtsverhoudingen ten voordele van het collectief. Internetfora en de makkelijke toegang tot de beurs geven de kleine beleggers de kans om de grote jongens het vuur aan de schenen te leggen. De grens tussen collectieve actie en koersmanipulatie is flinterdun. Jonge beleggers zien in beursspeculatie een bron van makkelijk financieel gewin, maar de ervaring zal hen leren dat speculatie net zo goed een bron is van makkelijk financieel verlies. Wie zich als een lemming gedraagt, dreigt mee de afgrond in te duiken. De circustaferelen die zich de voorbije week afspeelden, zijn een symptoom van een existentieel probleem. Het gratisgeldbeleid met negatieve en nulrentes, overheden die schulden maken die onmiddellijk worden opgekocht door centrale banken, creëren een omgeving waarin speculatie welig tiert. De beursregels zijn veranderd, maar brengen ons weer een stap verder in het economische eindspel.