‘De hemel boven de economie klaart duidelijk op’

Het ongenoegen bij veel kiezers doet anders vermoeden, maar de hemel boven de economie klaart duidelijk op. En dat is geen misplaatst optimisme. “Het herstel is breed gedragen. Zelfs in Frankrijk trekt de groei aan”, zegt Markit-hoofdeconoom Chris Williamson.

“De wereld is een totale puinhoop”, zei de Amerikaanse president Donald Trump in een zeldzaam interview. Maar wie het jongste economische rapport van de Europese Centrale Bank leest, krijgt een heel andere indruk. Daarin maakt de ECB een rondje om de wereld en wat ze onderweg tegenkomt, is om best vrolijk van te worden: de Amerikaanse economie oogt robuust, het Verenigd Koninkrijk toont zijn veerkracht na de brexit, de groei in China is gestabiliseerd en zelfs Japan knoopt weer aan met groei. En wat met de eurozone? “Het economische herstel zet door en wint aan kracht. Die trend zal aanhouden”, klinkt het.

De ECB is lang niet de enige die besluit dat het de goede richting uitgaat met de wereldeconomie in het algemeen en de eurozone in het bijzonder. Volgens Markit groeit de economie van de muntunie in het snelste tempo sinds het uitbreken van de schuldencrisis. Het onderzoeksbureau stelt maandelijks de zogenaamde PMI’s samen, de invloedrijkste vinger aan de pols op basis van een rondvraag bij de aankoopmanagers van grote bedrijven. “Het aantrekkende vertrouwen is misschien verrassend, gezien de grote politiek onzekerheid in de wereld, maar bedrijven focussen meer op de voordelen van de goedkope euro en de lage rente”, zegt hoofdeconoom Chris Williamson in een gesprek met Trends.

Deze keer is anders

De economische lente is al vaker aangekondigd. Na de financiële crisis leek het bijvoorbeeld beter te gaan, maar toen moest de eurocrisis nog komen. Volgens Williamson is het deze keer anders. “Nu is het herstel breed gedragen. Zelfs in Frankrijk trekt de economie aan, terwijl de Franse economie de voorbije jaren steeds het zwakke broertje was. Dat het ondernemersvertrouwen er herstelt, lijkt misschien vreemd gezien de onzekerheid rond de nakende presidentsverkiezingen. Maar bedrijfsleiders lijken te denken: “Wat er ook gebeurt, het zal sowieso beter zijn dan vandaag.””

Ook de ECB is ervan overtuigd dat de fundamenten van het herstel veel steviger zijn. Zo draagt 80 procent van de sectoren bij aan de groei. (Zie grafiek De meeste sectoren dragen bij aan de groei) “Dat is een goed teken, want een expansie duurt langer als de groei breed gedragen is.” En als meer sectoren goed boeren, vergroot volgens Frankfurt ook de kans dat de rest van de economie mee uit het dal gesleurd wordt. Williamson komt tot dezelfde conclusie: “We zien dat het vertrouwen in de industrie nu de diensten aansteekt.”

Veruit de belangrijkste motor van het herstel is de consumptie. Dankzij de aantrekkende economie ebt de vrees om zonder baan te vallen stilaan weg, waardoor de hand van de knip gaat. Dat betekent niet dat de Europese burger het plots breed laat hangen. Dat hoeft ook niet. Dankzij de daling van de werkloosheid tot onder 10 procent zijn er ook meer Europeanen met een inkomen, wat op zich de consumptie al doet stijgen.

Ook daar merkt Williamson een gunstige evolutie. “De consumptie draagt zeker het meeste bij tot het herstel, maar in de sterkere landen – vooral Duitsland – zien we ook de investeringen duidelijk aantrekken. Zelfs in sommige landen in de periferie zien we dat het investeringsklimaat voorzichtig aan het verbeteren is.” En met dank aan de zwakkere euro kan ook de export de economie nog een extra duwtje geven.

Geen verrassing

Volgens Geert Gielens, de hoofdeconoom van Belfius, hoeft de economische versnelling niet te verbazen. “Eigenlijk gaat het al sinds 2014 beter. Sommige signalen gaven al langer aan dat de economie nog zou aantrekken. Alleen kwamen telkens externe problemen roet in het eten gooien.” De crash van de olieprijs, de angst voor een harde landing in China, de druk van de lage rente op de banken en voor ons land ook de aanslagen in Brussel, elke nieuwe opstoot van onzekerheid zette meteen een rem op de groei. “De economische impact van bijvoorbeeld die aanslagen is niet zo gek groot, maar zoiets vreet toch onmiddellijk één of twee tienden van een procent van de groei weg. Tel die erbij en het plaatje zag er vorig jaar al beter uit”, meent Gielens.

De kwetsbaarheid die de Europese economie de voorbije jaren toonde, is niet weg. En ook aan risico’s is geen gebrek. Na de overwinning van Donald Trump in de VS en met verkiezingen in Frankrijk, Nederland en Duitsland in het vooruitzicht lijkt vooral de politiek in staat de economie te doen ontsporen. Ook Williamson is die mening toegedaan. “Eén verrassende uitkomst bij een belangrijke verkiezing kan volstaan om de groei in de eurozone terug te slaan van 2 naar 1,5 procent. “

Het lijstje met bedreigingen stopt niet bij de politiek. Gielens denkt aan een plotse stijging van de olieprijs, “al lijkt de kans daarop eerder klein”. Of aan een te sterke dollar, die de groeilanden in problemen zou kunnen brengen. Toch ziet de hoofdeconoom van Belfius gunstige tekenen, die erop wijzen dat het herstel duurzaam zal blijken. “De heropleving verloopt niet met een plotse ruk, maar wint gestaag vaart, gesteund door de stelselmatige daling van de werkloosheid en een geleidelijke toename van het vertrouwen bij de consumenten en de bedrijven.”

Steunwielen

De economische versnelling zal ongetwijfeld de kritiek op de ECB luider doen klinken. Nu al roepen critici dat Frankfurt met zijn lage rente de spaarder sluipend onteigent. Daar komt nu de twijfel bovenop of de economie niet voldoende snelheid haalt om overeind te blijven zonder de steunwieltjes van het monetair beleid.

Williamson vindt het nog te vroeg: “Er is nog te veel onzekerheid. De groei neemt wel toe, maar blijft al bij al bescheiden.” Volgens Markit versnelt de wereldeconomie dit jaar van 2,5 naar 2,8 procent. De twee jaren daarop rekent het telkens op 3,1 procent. “Komt de economie daarmee op toerental? Misschien wel. De Amerikaanse centrale bank zal alleszins de rente geleidelijk blijven optrekken, wellicht drie keer dit jaar. Maar voor de ECB blijft het wachten tot 2019 voor ze kan beginnen haar stimulus af te bouwen.”

Volgens Gielens is de economie wel klaar om zich staande te houden zonder de extra steun van de ECB, al zal die haar beleid maar heel geleidelijk kunnen terugdraaien. “Ik twijfel aan de impact van dat soepele beleid, zeker op de sterkere landen als Duitsland, Nederland en ook België. Bedrijven investeren heus niet meer door de lage rente, net zomin als de mensen meer uitgeven. Het geld komt dus niet in de economie terecht, maar blijft geparkeerd. We moeten grondig beginnen na te denken over de exit, over wat bijvoorbeeld de impact zal zijn op de overheidsfinanciën.”

Hoogconjunctuur

De aantrekkende economie doet hopen dat we aan de vooravond staan van een periode van hoogconjunctuur. Daarmee zouden we een donker decennium van crisis definitief achter ons kunnen laten. Gielens blijft voorzichtig: “Het laatste kwartaal van 2016 is de groei inderdaad aangetrokken, maar de rest van het jaar was het toch kwakkelen. De groei in Europa bedraagt nog maar 2 procent, in België zelfs maar 1,2 procent. Mijn idee van hoogconjunctuur is toch eerder een groei van 2,5 tot 3 procent.”

Gielens wijst erop dat de helft van de economisch groei van de consumptie komt. Wil de economie nog een versnelling hoger schakelen, dan zal de man in de straat eerst de rug verder moeten rechten. De werkloosheid moet ook nog een stuk dalen, zodat de lonen sneller stijgen door de druk op de arbeidsmarkt. “De economie is duidelijk aan het uitzieken. Dat zie je aan de systematische daling van werkloosheid. Maar het is nu nog te vroeg om van hoogconjunctuur te spreken.”