Wat de prijsvergelijkers voor energiecontracten u niet vertellen

Almaar minder energieleveranciers bieden nog contracten met een vaste prijs aan. Contracten met variabele prijzen vergelijken, is heel moeilijk. En het is zo goed als onmogelijk om andere elementen in de vergelijking mee te nemen, zoals de kredietwaardigheid van de leverancier en de duurzaamheid van het businessmodel.

Er zijn zeventien leveranciers van elektriciteit en/of aardgas in Vlaanderen. Daarvan bieden er nog maar vijf vaste contracten aan voor gezinnen; voor bedrijven zijn het er nog maar drie. De vergelijkende V-test® van de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) omvat voor gezinnen 24 elektriciteits- en aardgascontracten met vaste prijs , tegenover 61 contracten met een variabele prijs. Op 1 juli was de balans nog veel evenwichtiger: 61 energiecontracten met een vaste prijs en 76 contracten met een variabele prijs.

Het probleem

Door de snel stijgende energieprijzen is er ook een belangrijk mankement aan de V-test® en commerciële prijsvergelijkingswebsite aan de oppervlakte gekomen. “Voor vaste prijzen geven de klassieke prijsvergelijkers een goed beeld, voor variabele prijzen niet”, waarschuwt al enige tijd Kris Voorspools, zaakvoerder van 70GigaWatt Consulting. Op zijn website legt hij uit waarom: “Die prijsvergelijkers gebruiken de methode beschreven in het charter van de energieregulator CREG. Daarin staat: ‘Voor producten met een variabele energieprijs worden de prijzen vermeld op basis van de laatst gekende waarde van de gebruikte indexeringsparameters’.”

Het komt er volgens Voorspools op neer dat de vergelijkende websites een prijsvoorspelling maken op basis van een index uit het verleden, die voor elk tarief anders is en helemaal niets zegt over de verwachte prijs. Er zijn contracten die maandelijks aangepast worden en contracten die elk kwartaal worden aangepast. Wanneer de prijzen zo snel stijgen als in het najaar van 2021, lijken de contracten met een maandelijkse aanpassing veel duurder, maar ze zijn dat niet per se. “De leveranciers hebben een grote vrijheid in het bepalen van de formules voor variabele tarieven. Sommige leveranciers hebben handig gebruik gemaakt van het verschil in formules om goed uit de vergelijkende testen te komen”, erkent Leen Vandezande, woordvoerder van de VREG.

De oplossing

Vandezande zegt dat de regulatoren in de verschillende landsdelen zich bewust zijn van het probleem. “Wij hebben de methode onder de loep genomen, maar we kunnen niet overhaast een nieuwe lanceren. We willen er zeker van zijn dat die nieuwe methode een stap vooruit is en ook in andere marktomstandigheden robuust is.”

Voorspools wil niet alleen het probleem aankaarten, maar ook mee nadenken over een oplossing. En dus sloeg hij aan het rekenen om een betere vergelijking te kunnen maken. “Daarbij gebruik ik de prijs op de termijnmarkt, de markt waar de leveranciers hun stroom en gas inkopen voor de toekomst. Dat vergt wat rekenwerk, want je moet de prijsformules van de leveranciers ook vertalen naar de termijnmarkt. Die termijnmarkt is geen kristallen bol, maar wel een objectieve referentie voor de waarde van stroom en gas in de toekomst en één gemeenschappelijke vergelijkingsbasis voor prijzen van leveranciers.” Hij zoekt sponsors om zijn eigen prijsvergelijker verder uit te bouwen en zette in afwachting een ruwe versie op zijn website (voor een selectie, zie tabel Alternatieve prijsvergelijking van 70Gigawatt).

Vanuit de V-test® kunnen consumenten doorklikken naar de productpagina’s, zodat ze de tariefkaart van elk contract kunnen raadplegen. Vandezande raadt de consumenten ook aan om dat te doen. Voorspools treedt haar bij: “Zou hou je de link tussen wat je gezien hebt op de prijsvergelijker en het product dat je koopt. Sommige leveranciers hebben heel veel tarieven. Als je zelf op hun website gaat zoeken, kan je op een heel ander, mogelijk veel duurder, tarief terechtkomen.”

Tegelijk merkt Vandezande op dat geen enkele prijsvergelijking zaligmakend is. “Er zijn nog andere elementen die consumenten in het oog moeten houden. Hoe hoog is de vaste vergoeding die de energieleverancier aanrekent voor de administratieve kosten? Gaat het om groene of grijze stroom? Binnenkort komt er in de V-test® ook een servicecheck bij, die vandaag als een aparte tool op onze website staat, zodat consumenten ook kunnen zien of er vaak klachten over de dienstverlening van de energieleverancier komen. De V-test® is veel meer dan enkel een prijsvergelijker. We proberen steeds meer elementen toe te voegen.”

Stresstesten

Waar de VREG de consument niet mee kan helpen, is hoe solvabel de energiespeler is. Sinds het faillissement van de Vlaamse Energieleverancier beseffen we meer dan ooit dat een leverancier over de kop kan gaan en betaalde voorschotten in rook kunnen opgaan. “We volgen de financiële toestand van de energieleveranciers nauwer op dan anders, maar wij kunnen niet vooraf waarschuwen dat leveranciers in moeilijkheden komen. Dan zouden we de overlevingskansen van die bedrijven hypothekeren. Een leverancier in moeilijkheden kan nog altijd een oplossing vinden.”

De politiek heeft al ballonnetjes opgelaten om het vertrouwen van de consument te herstellen. Een daarvan is een waarborgfonds voor de energiesector, die de terugbetaling van voorschotten garandeert als een speler over de kop gaat. Er bestaan al waarborgfondsen voor de bank- en de reissector, die met bijdragen van alle bedrijven uit de sector gespijsd worden.

De concurrentie kan maar ten volle spelen als er voldoende vertrouwen is in kleinere en jongere spelers op de markt. Als iedereen klant wordt bij de marktleider Engie, dan zullen we met zijn allen binnen de kortste keren veel te veel voor gas en elektriciteit betalen. Bovendien kan elke energiegroep zich vergissen bij het indekken tegen prijsschommelingen. Er wordt daarom ook nagedacht over stresstesten, die moeten nagaan hoe de energiespelers zich indekken tegen de risico’s.