1+1 gratis, waarom de consument twee keer verliest door promoties: ‘De kwaliteit van onze voeding wordt steeds slechter’

1+1-promoties domineren de supermarkten. Nu ook Colruyt erin meegaat, stevenen we af op een prijzenoorlog. Gratis werkt, dus “we zouden gek zijn er ook niet mee te starten”, klonk het in het Nieuwsblad. Maar aan het einde van de prijzenslag verliest de consument twee keer: onze gezondheid wordt bedreigd door almaar goedkopere producten, en er staan duizenden banen op het spel.

Gratis bestaat niet, want voor elke 1+1-actie is er altijd minstens één partij in de toeleveringsketen die de rekening betaalt. De fabrikant betaalt de extra kosten van het gratis product en hij verschuift vervolgens de hete aardappel naar zijn toeleveranciers. Dat is precies de reden waarom Colruyt al decennialang 50 procent korting gaf op producten en nooit het signaal wilde geven aan klanten dat ze een gratis product kregen. Puur principieel.

Maar ook principes hebben hun grenzen, want Colruyt – de grootste supermarktketen van dit land – is de nieuwste deelnemer geworden in de prijzenslag om de 1+1-acties. Puur intuïtief kan het aanvoelen alsof de consument de grote winnaar is van zo’n concurrentiestrijd tussen de supermarkten, die hun marktaandeel willen vergroten. In de realiteit verliest elke partij bij zo’n prijzenslag en de consument nog het meest, stelt Luc Ardies van Unizo. Hij is ook de gedelegeerd bestuurder van Buurtsuper, de sectororganisatie die bijna 2.000 speciaalzaken en zelfstandige supermarkten vertegenwoordigt.

In een gesprek met Trends luidt Luc Ardies de alarmbel. “We moeten als samenleving bewust worden van de negatieve gevolgen van een prijzenoorlog. Voorbeelden uit verleden zijn desastreus. In Nederland heeft Albert Heijn zo’n twintig jaar geleden een prijzenoorlog ontketend met zijn promoties. Vervolgens heeft het onafhankelijke onderzoeksinstituut EIM in een onderzoek uit 2005 de schade opgemeten. Daaruit bleek dat in enkele jaren tijd 17.000 supermarktmedewerkers hun baan hebben verloren. En dat betreft alleen het banenverlies bij het winkelpersoneel. Kortom, als supermarkten met de spierballen rollen, verdwijnen massaal jobs.”

Toch verwacht Colruyt dat het op deze manier zal groeien.

LUC ARDIES. “Dat klopt, en het zijn de kleinere buurtsupermarkten die als eerste de prijs betalen. En dan zijn er nog de kleine leveranciers en de boeren die elk jaar met knikkende knieën naar de onderhandelingstafel trekken om een nieuw contract te sluiten met de ketens. Uiteindelijk is de balans van een prijzenoorlog altijd negatief als het om banen gaat.

‘De kwaliteit van onze voeding wordt steeds slechter, omdat de hele toeleveringsketen erop gefocust is de kosten almaar meer te drukken. Alleen is niemand zich daarvan bewust’

Luc Ardies, Buurtsuper

“Het probleem van supermarktketens als Carrefour, Albert Heijn en Delhaize is dat zij niet op de lange termijn denken. Dat bewijst de hele slag om 1+1-promoties. Als puntje bij paaltje komt, zullen zij met hun prijsvoordeel altijd het onderspit delven ten opzichte van de grote Amerikaanse winkelreuzen die hun pijlen richten op onze markt. Spelers als Amazon en Alibaba: de vraag is niet of ze komen, maar wanneer.”

Zijn er nog risico’s verbonden aan een prijzenslag?

ARDIES. “De kwaliteit van onze voeding wordt steeds slechter, omdat de hele toeleveringsketen erop gefocust is de kosten almaar meer te drukken. Alleen is niemand zich daarvan bewust, omdat zowel supermarkten als fabrikanten er niet mee te koop lopen dat de kwaliteit daalt. De goedkoopste steaks uit de supermarkt komen tegenwoordig van stieren in plaats van koeien. Het vlees is taaier door de grotere spiermassa en daarmee dus goedkoper.

“Ook de kwaliteit van het brood is slechter dan vroeger. Bakkers krijgen granen van monocultuur geleverd. Dat zijn speciale graansoorten die elk seizoen op hetzelfde stuk grond kunnen worden gezaaid en die een lager risico hebben op slechte oogsten. Dat klinkt schitterend vanuit een economisch oogpunt, maar de kwaliteit is wel lager. Brood is daardoor slechter verteerbaar en op termijn slechter voor de gezondheid van de darmen.

“We noemen onszelf toch Bourgondiërs? Willen we echt dat België een discountland wordt, zoals Nederland of nog in grotere mate Duitsland? Het is door de prijzenslag in dat laatste land haast onmogelijk geworden om nog kwalitatieve voeding te vinden.”

Door de inflatie van de afgelopen jaren is het logisch dat de consument prijsgevoeliger is geworden.

ARDIES. “De supermarkt is altijd de eerste plaats die onder het vergrootglas komt te liggen als het om inflatie gaat, omdat we er zo vaak komen. Maar die prijsverhogingen zijn in de hele economie voelbaar geweest. Er is in december vorig jaar een onderzoek verschenen dat de prijzen van Belgische supermarkten vergeleek met die uit het buitenland. Daarin werd duidelijk dat België al goedkoper is, behalve voor merkproducten. De kleine schaal van onze markt is een nadeel in de onderhandeling met merken. Daarbij komt nog dat de informatie op de etiketten in het Nederlands en het Frans moet staan, en dat kost geld.”

Wat kunnen politici doen?

ARDIES. “Een ondergrens vastleggen voor de prijzen van producten in de supermarkten, is onhaalbaar. Maar ik ben wel optimistisch, omdat de discussie in het Vlaams Parlement op gang is gekomen. Het beste is dat de politiek optreedt tegen promoties waarin producten schijnbaar gratis worden weggeven. Zulke acties doen alles escaleren, en dat is niet gezond.

‘Populaire media en Testaankoop schrijven continu over waanzinnige promoties en prijsvergelijkingen. Zij hebben duidelijk ook iets te winnen bij deze prijzenslag, maar die is dus op lange termijn niet in het belang van de consument’

Luc Ardies, Buurtsuper

“De acties zouden onderworpen kunnen worden aan scherpe regels en daar zou de consument, en in het verlengde de hele retailsector, bij winnen. Dat is ook in het belang van de grote supermarktketens, want het zou een level playing field creëren en heel wat druk, die tot lage winstmarges leidt, wegnemen. Nieuwe spelers uit China en de Verenigde Staten, die op termijn onze markt betreden, krijgen dan dezelfde regels opgelegd.

“Dit probleem reikt natuurlijk veel verder dan alleen ons land en daarom moet het op alle niveaus worden bekeken, ook Europees. Onze Europese retailers zijn klein grut tegenover de Amerikaanse en Chinese spelers die op ons afkomen. Ze denken op korte termijn en daardoor is het nodig in te grijpen. Het doel moet zijn hen bij te staan om een gezond evenwicht te vinden tussen een concurrentiële prijs en goed consumentenadvies en oog voor kwaliteit.”

Spelen de consument of de media ook een rol in deze prijzenoorlog?

ARDIES. “Consumenten moeten er vooral bewust van worden dat een prijzenoorlog of een promotiestrijd op de lange termijn niet in hun voordeel is. Zij hebben er het meeste bij te verliezen. Maar dat die boodschap consumenten moeilijk bereikt, daar dragen ook de media verantwoordelijkheid. Ik zie op populaire media continu artikels over waanzinnige promoties en er zijn bijna maandelijks prijsvergelijkingen van Testaankoop. Zij hebben duidelijk ook iets te winnen bij deze prijzenslag, maar die is dus op lange termijn niet in het belang van de consument.”

Lees ook: