Nieuwe CO2-taks vanaf 2027 kan gezin 1.200 euro per jaar kosten

Vanaf 2027 verschijnt er een nieuwe Europese koolstofbelasting op uw energiefactuur. En het wordt geen kleintje. Tegen 2030 kan een tankbeurt tot 25 procent duurder worden. Verwarmen op aardgas kost een doorsneegezin dan tot 700 euro per jaar extra.

De vervuiler betaalt. Dat principe staat straks nog centraler om van Europa een klimaatneutraal continent te maken tegen 2050. Vanaf 2027 zijn ook de gezinnen en de minder energie-intensieve industrie emissierechten verschuldigd als ze fossiele brandstoffen verbranden om te verwarmen of zich te verplaatsen. In de praktijk zullen de energieleveranciers de nodige uitstootrechten aankopen voor de CO2-uitstoot van hun klanten. Maar die leveranciers zullen de koolstofkosten netjes doorrekenen op de facturen voor hun klanten.

De nieuwe koolstofbelasting wordt geregeld via ETS2, een nieuw systeem van emissiehandel in de Europese Unie dat de gebouwen en de transportsector omvat. Ook sectoren als de weinig energie-intensieve industrie vallen onder ETS2, dat ETS1 aanvult. ETS1 verplicht de energie-intensievere industrie en de energiesector nu al om voldoende uitstootrechten aan te kopen. Europa schroeft het aantal beschikbare rechten geleidelijk terug. Daardoor stijgt de koolstofprijs en worden bedrijven aangemoedigd te investeren in een vermindering van hun uitstoot. Na 2030 is de kans groot dat ETS1 en ETS2 samengaan tot één Europees systeem van emissiehandel.

Koolstofprijs zal snel stijgen

Vanaf 2027 zullen dus ook de gezinnen en bedrijven via ETS2 aangepord worden over te schakelen op een warmtepomp, een elektrische auto of het productieproces te vergroenen. De cruciale vraag is hoeveel het straks kost om een ton CO2 uit te stoten met ETS2. Dat wordt geen vaste prijs, maar een marktprijs die bepaald wordt door enerzijds de vraag naar emissierechten en anderzijds het aanbod dat Europa op de markt brengt.

“In 2027 en 2028 verwachten we nog geen schaarste aan emissierechten binnen ETS2. Het aanbod zal groter zijn dan de vraag. In een centraal scenario verwachten we in 2027 een koolstofprijs rond 58 à 60 euro per ton”, zegt Maarten De Brandt, handelaar in koolstofrechten bij Vertis. Dat bedrijf koopt emissierechten aan voor bedrijven en staat hen bij bij de vergroening van hun werking.

De Europese Commissie gaat ervan uit dat ook in de periode 2028-2030 de koolstofprijs ongeveer 45 euro per ton zal bedragen. In dat scenario zal een gezin per jaar een koolstofbelasting van 114 euro moeten betalen om een slecht geïsoleerd huis te verwarmen, leert een simulatie van de federale overheidsdienst Volksgezondheid. De brandstoffactuur voor een gezinswagen zou ongeveer met 100 euro toenemen op jaarbasis. Dat is vervelend, maar niet onbetaalbaar.

Experts zien de koolstofprijs echter veel hoger tegen 2030. “Het aantal uitstootrechten wordt in ETS2 jaarlijks met 5,38 procent verlaagd. Dat is een stevige daling. Er wordt dus van bij de start een toenemende schaarste gecreëerd om de koolstofprijs hoger te duwen. Vanaf 2029 verwachten we dat de vraag het aanbod zal overstijgen. Dat lokt een sterke prijsreactie uit. In een scenario met een relatief trage vermindering van de emissies kan de koolstofprijs stijgen tot 200 euro per ton tegen 2030. Mogelijk stijgt de prijs al vanaf 2028 als bedrijven of investeerders daarop anticiperen”, zegt Maarten De Brandt. Andere onderzoeksinstellingen en marktpartijen maken een soortgelijke inschatting. “De koolstofprijs kan tegen 2030 stijgen tot 200 euro per ton”, zei Pieter Vingerhoets, energie-expert van het kenniscentrum VITO-Energyville eerder in Trends.

Politiek gevoelig

Een koolstofprijs van 200 euro per ton is voor een doorsneegezin wél een stevige streep door de rekening. Neem een gezin dat verwarmt met aardgas, zoals zeven op de tien gezinnen in Vlaanderen dat vandaag doen. Het verbruikt jaarlijks voor 17 megawattuur aardgas, waarbij ongeveer 3,5 ton CO2 wordt uitgestoten. Dat betekent dat bij een koolstofprijs van 200 euro per ton de aardgasfactuur met 700 euro per jaar stijgt. Een gezin met nog één of meerdere auto’s met een verbrandingsmotor op de oprit, zal ETS2 ook nog eens stevig voelen aan de pomp. Reken op 500 euro extra per jaar. “De benzineprijs kan stijgen met een kwart bij een CO2-prijs van 200 euro per ton tegen 2030”, zegt Maarten De Brandt.

Zo’n verhoging van de energiefactuur voor Jan en alleman ligt politiek zeer gevoelig. Tijdens de energiecrisis kwamen regeringen nog uitgebreid tussenbeide in de energiekosten. In ETS2 zijn daarom een paar schokdempers ingebouwd. “ETS2 start met een jaar vertraging als de gas- of olieprijs te hoog is. De combinatie van hoge energieprijzen en een extra koolstofbelasting zou het onbetaalbaar maken voor de gezinnen en de industrie, die het nu al heel lastig heeft”, zegt Maarten De Brandt.

De Europese Unie zal ook extra emissierechten op de markt brengen als de koolstofprijs te snel stijgt. “Als de prijs twee maanden tot boven 45 euro per ton stijgt, dan kunnen er twee keer per jaar 20 miljoen extra emissierechten uitgegeven worden. Die 45 euro wordt gecorrigeerd voor inflatie, dus in 2027 spreken we over 58 euro per ton. Als de prijs verdubbelt voor drie maanden ten opzichte van de zes maanden ervoor, dan worden er 50 miljoen extra uitstootrechten op de markt gebracht. Als de prijs verdrievoudigt voor zes maanden, dan komen er 150 miljoen extra rechten bij. Al bij al zijn die ingrepen heel beperkt. Het zijn druppels op een hete plaat, die de prijsstijging hoogstens beperkt afremmen. Die 58 euro per ton in 2027 is, zoals soms verkeerd wordt begrepen, geen maximumprijs. Er is geen prijsplafond”, zegt Maarten De Brandt.

Ook voor bedrijven

Daar stopt het niet voor de aardgasverbruikers. De nieuwe Vlaamse regering werkt ook aan een belastingverschuiving die elektriciteit goedkoper en aardgas duurder moet maken. “Samen met de Europese invoering van ETS2 zorgen we voor een snellere keuze voor investeringen in isolatie of warmtepompen”, staat in het Vlaamse regeerakkoord, met het cryptische bijschrift: “Voor zover ETS2 niet wordt teruggeschroefd op Europees niveau”.

Ook voor de bedrijven wordt de extra koolstoftaks een zware dobber. “ETS2 komt bij de industrie binnen als een bom. De kostprijs verschilt sterk van bedrijf tot bedrijf, maar bedrijfsleiders vallen achterover als ze horen dat de koolstofprijs tot 200 euro per ton kan stijgen. Dat impliceert dat de aardgasprijs met 45 euro per megawattuur stijgt in 2030. We spreken over een verdubbeling van de energiekosten, in een sector waar de marges al zwaar onder druk staan”, zegt Maarten De Brandt. De Nationale Bank schat dat er gemiddeld een CO2-prijs van 150 à 200 euro per ton nodig is om de Belgische economie klimaatneutraal te maken. In sommige sectoren volstaat een lagere prijs, in andere, moeilijk te decarboniseren sectoren, zoals de staalindustrie, is een veel hogere CO2-prijs nodig.

Niet meer gratis

De energie-intensieve industrie en de energiesector kennen al jaren het klappen van de zweep, want onder het ETS1-systeem moeten ze voldoende uitstootrechten verwerven. Opvallend is dat de koolstofprijs in ETS1 al een tijdje onder druk staat. “Die prijsdaling is hoofdzakelijk te wijten aan de malaise in de industrie. De vraag naar emissierechten is gedaald als gevolg van een lagere productie en dus een lagere uitstoot. Om kosten te besparen stellen heel wat bedrijven de aankoop van emissierechten uit, waarbij ze hun gratis rechten voor volgend jaar nu al gebruiken. Op die manier wordt de factuur alleen maar verschoven. Uiteindelijk komen ze toch de man met de hamer tegen. Vroeger kochten bedrijven hun emissierechten jaren op voorhand in”, zegt Maarten De Brandt. Komt een bedrijf uitstootrechten tekort, dan bestaat de straf uit een boete van 100 euro per ton CO2 boven op de aankoop van de verschuldigde rechten. Maar in de praktijk worden er weinig boetes uitgedeeld. Het zijn trouwens de lidstaten zelf, en dus niet een Europese instantie, die oordelen of hun bedrijven er de kantjes aflopen.

Vanaf 2026 kan de koolstofprijs ook binnen ETS1 weer in de lift zitten. “De scheepvaart komt er voor 100 procent bij en het aanbod aan emissierechten neemt af. De EU heeft toekomstige uitstootrechten nu al geveild om een versnelling van de energietransitie te financieren, maar die rechten kun je in 2026 niet meer op de markt brengen”, zegt Maarten De Brandt.

Onder ETS1 kregen heel wat bedrijven ook een pakket gratis uitstootrechten, om te vermijden dat bedrijven hun productie zouden verplaatsen buiten Europa, maar Europa wil af van die gratis emissierechten. “Om de industrie toch te beschermen is het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) in het leven geroepen. Als je bijvoorbeeld staal van buiten de EU importeert, moet je een koolstoftaks betalen die even hoog is als de Europese koolstofprijs. Dat beschermt de lokale staalproductie, maar voor de export zet het geen zoden aan de dijk.”