‘In België wordt teleurstellend weinig gebruikgemaakt van slimme meters’

De wereldwijde energiecrisis met torenhoge prijzen heeft de reputatie van de energieleveranciers ernstige schade toegebracht. Hun rol in de maatschappij ligt onder vuur en het is maar de vraag of de perceptie van de energieleveranciers ooit zal herstellen. Te midden van deze storm hebben ze wel een enorme troefkaart in handen: de slimme meter. Die kan het prijzenleed van de zwaar geteisterde consument deels verlichten. Maar die troefkaart juist uitspelen is essentieel, vindt Pieter Coucke, Partner bij Bain & Company en expert op vlak van energie en grondstoffen

Digitale of slimme meters zijn een belangrijk wapen in de strijd tegen energieverspilling. Helaas maken we nog niet ten volle gebruik van hun potentieel. Op een digitale meter zie je duidelijk de gevolgen van de kleine veranderingen die je thuis doorvoert. Of je nu gloeilampen vervangt door energiebesparende leds, de droogtrommel minder vaak gebruikt of je huis isoleert: je krijgt snel en gemakkelijk een beeld van hoeveel energie je bespaart.

Een slimme meter installeren voel je ook in je portemonnee. Zo’n toestel kan gezinnen aansporen vooral energie te verbruiken op de tijdstippen waarop die goedkoop is, bijvoorbeeld de momenten waarop veel hernieuwbare energie wordt opgewekt. Dat heeft een positief effect op het milieu en op de energiecrisis, veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne.

Maar slimme meters zijn niet alleen interessant voor de huishoudens. Op nationaal niveau helpen ze energieleveranciers ook om een volledig en nauwkeurig beeld te krijgen van de energievraag van de consument. Bovendien gaan ze mee verspilling tegen – een anders erg dure kostenpost voor zowel de consument als de energieleveranciers.

Toegang tot data is niet voldoende

Toch wordt in België teleurstellend weinig gebruikgemaakt van slimme meters en staan veel consumenten er erg sceptisch tegenover. Gebruikers focussen vooral op de nadelen. Zo vinden eigenaars van zonnepanelen het jammer dat de terugdraaiende teller verdwijnt en bovendien werd begin 2023 het nieuwe capaciteitstarief ingevoerd. Twee veranderingen waardoor mensen vrezen dat hun energiefactuur nog zal stijgen. Maar dankzij de inspanningen van Fluvius springt Vlaanderen stilaan op de kar. Het afgelopen jaar installeerde de netbeheerder een digitale meter in 40 procent van de huishoudens en voor de komende twee jaar is telkens nog eens 20 procent gepland.

Laten we dat gunstige moment aangrijpen. Met de juiste technologie kunnen consumenten geld besparen in plaats van nog meer uit te geven. Als energieleveranciers het voor consumenten mogelijk maken de gegevens van hun slimme meter proactief te benutten, kunnen die hun energieverbruik aanpassen en zo heel wat besparen.

Een mooi voorbeeld daarvan is de nieuwe technologie waar Engie Electrabel op inzet: een belangrijke eerste stap in de goede richting die tegelijkertijd toont voor welke uitdagingen de sector staat. Engie Electrabel biedt de consumenten een dynamisch tarief. Dat betekent dat de energieprijzen elk uur veranderen, afhankelijk van de hoeveelheid hernieuwbare energie die naar verwachting op dat moment beschikbaar zal zijn. Als er voor ‘s middags bijvoorbeeld zonnig weer is voorspeld, zal de energieprijs voor die periode ook lager zijn. Elke dag om 14 uur zijn de prijzen voor de volgende dag op de website te raadplegen. Zo ziet iedereen snel en eenvoudig wat de energie elk specifiek uur zal kosten.

Het knelpunt is dat consumenten nog steeds handmatig de tarieven online moeten opzoeken en zelf moeten berekenen wanneer ze de wasmachine of de droogtrommel het best inschakelen. Voor de consumenten weegt het voordeel van de lagere prijzen vaak niet op tegen het feit dat ze proactief opzoekwerk moeten doen. En daardoor sturen ze hun gedrag niet of alleen mondjesmaat bij.

Toegang tot gegevens alleen is dus niet genoeg. De energieleveranciers hebben wel ideeën, maar de technologie moet nog bijbenen.

Dé kans om het energielandschap opnieuw uit te vinden

De noodzakelijke omschakeling in ons energieverbruik biedt energieleveranciers een unieke kans om zich opnieuw uit te vinden. Ze kunnen uitgroeien tot echte dienstverleners die consumenten in staat stellen de shift te maken, met de hulp van slimme gegevens.

Naast een dynamisch tarief moeten consumenten op basis van waarschuwingsmeldingen en prognoses slimme energiebeslissingen kunnen nemen, allemaal via een geavanceerd technologieplatform. Die platformen moeten naadloos geïntegreerd zijn met bijvoorbeeld de thermostaat in huis, oplaadtechnologie voor auto’s en de wasmachine.

Verschillende spelers hebben bewezen dat je jezelf zo in slechts zes maanden kunt heruitvinden als een start-up in de energiesector, en op die manier een belangrijk marktaandeel kunt veroveren. Zulke techspelers op de energiemarkt scoren het hoogst op het gebied van klanttevredenheid en retentiegraad, kunnen rekenen op de ruimste marges en bieden consumenten de laagste kosten. Bovendien sturen ze het energieverbruik van hun consumenten op een zinvolle manier.

Slimme gegevens bieden energieleveranciers de zeldzame kans om de concurrentie voor te blijven en hun marktaandeel te verhogen met 20 tot 30 procent, terwijl het risico voor hun business beperkt is. Ook zijn hun klanten erg tevreden en blijven ze hun leverancier vaker trouw.

Leren van andere landen

Andere landen doen slimmere dingen met hun digitale meters. Het Verenigd Koninkrijk is de koploper in het stimuleren van klanten om energie te verbruiken wanneer die beschikbaar is.

‘Fan Club’ van het Britse energiebedrijf Octopus Energy is bijvoorbeeld een unieke tariefformule met goedkopere energie voor klanten die in de buurt van de windturbines van de leverancier wonen. Ze krijgen tot wel 50 procent korting op het eenheidstarief wanneer het in hun regio sterk waait. Zo besparen klanten tot 407 euro op hun jaarlijkse energiefactuur. Daarnaast heeft Octopus zich aangesloten bij een programma onder de koepel van National Grid, dat klanten ongeveer 11,50 euro per dag oplevert als ze hun verbruikspatroon bijsturen. En dat zijn lang niet de enige stimulansen voor Octopus-klanten om minder energie te verbruiken of om de piekperiodes vaker links te laten liggen en stroom af te nemen wanneer meer energie beschikbaar is.

Het resultaat? 30 tot 40 procent van de consumenten in het Verenigd Koninkrijk sturen hun gedrag al bewust bij, onder meer via een app die hen laat zien wanneer ze het best energie verbruiken.

Dringend tijd dus dat de Belgische energieleveranciers een inhaalslag maken en de slimme meters – aan de hand van technologie – nog gebruiksvriendelijker en handiger maken. Met de juiste ondersteuning kunnen de energieleveranciers het leed van de consumenten, veroorzaakt door de energiecrisis, helpen te verzachten en hen met een dalende energiefactuur een positieve impuls geven.

Pieter Coucke is partner bij Bain & Company en expert op vlak van energie en grondstoffen