Dit jaar zal uw koopkracht wél dalen
Door een meetfout zagen veel mensen hun lonen en uitkeringen meer stijgen dan de echte inflatie, concludeert een studie van economen van de Universiteit Gent. Het komende jaar gaan we exact het tegenovergestelde zien, waarschuwen ze.
De nieuwsdienst van de openbare omroep VRT meldt dat heel wat gezinnen geld teruggestort krijgen van hun energieleverancier – in sommige gevallen zelfs grote bedragen – omdat hun voorschotten te hoog waren opgetrokken in het crisisjaar 2022. Een van de verklaringen is dat de gezinnen begonnen te besparen op hun gas- en elektriciteitsverbruik. Maar hun voorschotten daalden niet.
Dat leidt tot de vraag: hebben die energieleveranciers boter op het hoofd? Het verhaal is zoals vaak genuanceerder, legt UGent-econoom Gert Peersman uit aan Trends. Samen met zijn collega’s Koen Schoors en Milan van den Heuvel deed hij een analyse van de energiefactuur van 930.000 gezinnen.
Peersman: “De voorbeelden van de VRT zijn cases die eerder uitzonderingen dan regel zijn. We hebben inderdaad gezien dat er meer gezinnen zijn die geld terug krijgen, en voor hogere bedragen. Maar we zien ook het omgekeerde: er zijn wel degelijk gezinnen die moeten bijbetalen.”
Volatiliteit beperken
Het creeërt de perceptie dat mensen die nu veel geld terug krijgen, voor bank hebben gespeeld voor hun energieleverancier. “Sommige energiebedrijven hebben daar mogelijk misbruik van gemaakt, maar we kunnen dat niet veralgemenen”, zegt Peersman.
“Energieleveranciers baseren zich op het verbruik van de voorbije jaren en maken vervolgens een extrapolatie op basis van de actuele prijzen. Veel gezinnen hebben bespaard, maar dat kan een leverancier niet op voorhand weten. Hoe uiteenlopender de prijsschommelingen zijn, hoe groter de fouten kunnen worden.”
Peersman merkt ook op dat voor veel gezinnen de meterstanden maar één keer per jaar worden opgetekend. Digitale meters zullen dat probleem voor een stuk oplossen. Die worden de komende jaren stelselmatig geïnstalleerd en maken het mogelijk om het energieverbruik nauwkeuriger op te volgen.
“Dan kunnen de energiemaatschappijen daar beter rekening mee houden. Maar je zou ook kunnen zeggen dat de energieleveranciers de voorschotten die ze aanrekenen, regelmatiger moeten evalueren en op basis daarvan bijsturen.” (zie kader)
Rente op uw afrekening?
Peersman verwijst ook naar zijn collega Koen Schoors, die het idee van een rente op de eindafrekening opperde. “Beperkte afwijkingen zijn natuurlijk altijd mogelijk, maar als je aanzienlijk te veel hebt voorgeschoten, zou je daar een soort van rente op kunnen krijgen, naar het voorbeeld van wat de banken doen. Dat kan de energiemaatschappijen ertoe aanzetten hun berekeningen zo goed mogelijk te doen. In de huidige context hebben ze er belang bij om zoveel mogelijk op voorhand aan te rekenen.”
Te hoge lonen en uitkeringen
Uit de analyse van de drie UGent-economen blijkt dat de energiefactuur van een gemiddeld gezin vorig jaar slechts 17 procent duurder was dan in 2018, terwijl de officiële statistieken – en bijgevolg de consumptieprijsindex – zich baseren op een stijging van liefst 81 procent, zelfs na aftrek van de overheidssteun. (Over de verklaringen voor dat verschil leest u hier meer).
Een en ander had volgens de economen tot gevolg dat de consumptieprijsindex in 2022 gemiddeld met 3,3 procent en de gezondheidsindex met 3,5 procent werd overschat, dus ook de inflatie en de daaraan gekoppelde automatische stijging van de lonen en uitkeringen.
Peersman: “Gemiddeld hebben de mensen gemakkelijk 3,5 procent of meer loon te veel gekregen. Die stijging is veel meer dan hun daadwerkelijke koopkrachtverlies.”
Gemiddeld hebben de mensen gemakkelijk 3,5 procent of meer loon te veel gekregen.
Gert Peersman
Omgekeerd effect
Maar, zo waarschuwt de econoom: het komende jaar zullen we exact het tegenovergestelde zien. “De energiefactuur zal in de praktijk voor veel gezinnen duurder worden, maar de steun valt weg. We zullen meer uitgeven, maar we zullen dat niet zien in de consumptieprijsindex en dus ook niet in ons loon. Dat zal net minder stijgen.”
Dat komt doordat het neerwaartse effect van de energiesteun op de index over een jaar wordt gespreid, terwijl gezinnen die al hebben gekregen. “In de volgende twaalf maanden ga je dus te weinig extra krijgen.”
Peersman wijst er ook op dat veel gezinnen nog een vast tarief hadden bij hun energieleverancier, waardoor ze de prijs niet zagen stijgen. “Wanneer hun contract aangepast wordt, zullen ze hun factuur omhoog zien gaan, maar de index zal niet volgen want die houdt alleen rekening met nieuwe contracten.”
De economen bevelen daarom aan om in plaats van enkel nieuwe energiecontracten, ook de werkelijke energiefacturen van de gezinnen te gebruiken voor het berekenen van de consumptieprijsindex.
Lees de conclusies van de analyse van Peersman, Schoors en Van den Heuvel in dit integrale rapport
Kijk ook naar de Kanaal Z-reportage over het onderwerp:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier