Ben Bernanke staat vijf jaar aan het hoofd van de Amerikaanse centrale bank. Verdient de Fed-voorzitter een standbeeld? Ons verdict: aanvankelijk schuldig verzuim, dan briljant moedig en nu aan het spelen met vuur.
Als belangrijkste centrale bankier van de wereld wist Ben Bernanke een tweede Grote Depressie te vermijden. In augustus 2002 kreeg Ben Bernanke een zitje in het directiecomité van de Federal Reserve Board, de Amerikaanse centrale bank.
Vanaf 1 februari 2006 nam Bernanke de voorzittersrol bij de Fed over van Alan Greenspan. Maar niemand is perfect, ook Bernanke niet. De beoordeling van zijn track record verschilt nogal naargelang de periode die men onder de loep neemt. We onderscheiden drie periodes:
1. Schuldig verzuim (2002-2008) De eerste periode waarop Bernanke te beoordelen valt, loopt van de aanvang van zijn verblijf bij de Fed tot net voor het hoogtepunt van de financiële crisis in september-oktober 2008. Ben Bernanke zette in die jaren een eerder belabberde prestatie neer.
Zo schaarde hij zich in de periode 2002-2006 onverkort achter de Greenspan-filosofie voor monetair beleid en regulering van de financiële sector. Greenspan huldigde een onwrikbaar geloof in de zelfregulerende kracht van de financiële sector. Bernanke ging daarin mee en legde veel nadruk op het belang van innovatie in de financiële sector. De beleidsrentes van de Fed bleven tijdens deze periode voortdurend erg laag, niet het minst omdat Greenspan en Bernanke tot elke prijs wilden voorkomen dat zich een Japans deflatiescenario in de VS voltrok.
Greenspan, Bernanke en de andere Fed-bestuurders maakten hier een kapitale inschattingsfout: de gevolgen van het openspatten van de vastgoedzeepbel bleken veel omvangrijker dan die van de dotcomzeepbel.
2. Moedig en briljant (september 2008 – april 2009)
Van september 2008 tot april 2009 zette Bernanke wel een beresterke prestatie neer. Samen met de toenmalige minister van Financiën Hank Paulson was Bernanke de spilfiguur van het globale anticrisisbeleid in de VS. We durven te stellen dat hij in die periode de wereld redde van een herhaling van de Grote Depressie.
Was het al van in de zomer van 2007 duidelijk dat het niet zomaar een financieel onweertje was, de orkaan die in september en oktober 2008 over de wereld raasde, hadden weinigen zien aankomen. Met zijn encyclopedische kennis van de Grote Depressie als leidraad ging Ben Bernanke in overdrive. Andere centrale banken bleven ook niet bij de pakken zitten, maar de Fed zette toch wel heel duidelijk de toon. Eind 2009 verklaarde Jean-Claude Trichet: “In uitzonderlijke omstandigheden heeft Ben Bernanke uitzonderlijke dingen gedaan.”
Als gevolg van die maatregelentrein blies de Fed in enkele weken tijd zijn balanstotaal enorm op. Van 800 miljard dollar begin september ging dat balanstotaal naar 2400 miljard dollar tegen het einde van 2008. Op die wijze voorkwamen Bernanke en de Fed wat de Grote Depressie tot zo’n een helse periode maakte, namelijk een verschrompeling van het financieel systeem met als gevolg een ineenstorting van heel het economisch systeem, torenhoge werkloosheid en finaal ook grote politieke instabiliteit. Het economisch bestel kon in de loop van 2009 de neerwaartse spiraal breken.
3. Spelen met vuur (april 2009 – heden) Sinds de lente van 2009 zitten we in de derde periode van het Bernanke-tijdperk. De financiële markten kwamen geleidelijk en in gespreide slagorde weer tot leven zodat de Fed zijn interventies in de markten kon afbouwen. Tegelijk intensifieerde de Fed zijn aankopen van papier op lange termijn. Naast papier gerelateerd aan vastgoed kocht de Fed ook steeds meer overheidsobligaties op. Tussen begin 2009 en maart 2010 kocht de Fed voor 1700 miljard van dit papier op. Begin november 2010 kondigde Bernanke een tweede ronde van zulke aankopen aan voor een bedrag van 600 miljard dollar.
Met die zogenaamde kwantitatieve versoepeling wil de Fed voorkomen dat de VS wegglijdt in het Japan-syndroom, namelijk een verloren decennium van nauwelijks groei en oplopende schuldenlasten. Het beleid van de Fed krijgt veel kritiek, in toenemende mate ook vanuit de Amerikaanse centrale bank zelf. Sommigen beweren dat het deflatiegevaar overtrokken wordt en dat de Fed met dit beleid de basis legt voor een toekomstige omvangrijke inflatie-opstoot of nieuwe zeepbellen.
Johan Van Overtveldt
De volledige analyse leest u in Trends van donderdag 27 januari.
