‘Bitcoin, de kanarie in de steenkoolmijn’

De lage rente is een nog groter raadsel dan de prijs van de bitcoin. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

In mei 2010 betaalde een programmeur uit Florida 10.000 bitcoins voor twee pizza’s. Achteraf bekeken was dat een dure pizza, maar wie had ooit gedacht dat een computercode meer dan 10.000 dollar waard zou worden?

De wereld keek de voorbije weken met open mond naar de spectaculaire waardestijging van de digitale munt. Voor veel waarnemers is de bitcoin de tulpenbol van onze tijd. Waarde is wat de gek ervoor geeft, en de zeepbel zal leeglopen als de voorraad gekken uitgeput raakt. Wanneer? Niemand weet het. Menselijke hebzucht en speculatie laten zich niet in formules vangen.

Op zich is de bitcoin een onschuldige zeepbel. Loopt ze leeg, dan zal het financiële systeem niet omvallen. Toch is er mogelijk meer aan de hand. De koersexplosie van de bitcoin is de kanarie in de koolmijn die waarschuwt voor ontploffingsgevaar op de financiële markten.

Het is een signaal dat de jacht op rendement steeds driester en absurder wordt. Uitgerekend de Europese Centrale Bank, die met haar extreem soepele geldbeleid mee aan de basis ligt van dat gedrag, waarschuwde vorige week dat beleggers misschien niet langer correct vergoed worden voor de risico’s die ze nemen.

Aandelen en obligaties te duur

Anders gezegd: aandelen en obligaties zijn te duur geworden, zeker als de economie kantelt of de volatiliteit op de markt toeneemt. Het kwetsbaarst voor stemmingswissels op de markten zijn Amerikaanse aandelen en risicovolle bedrijfsobligaties. Europese aandelen doorstaan nog een waarderingstoets, toch als de Europese bedrijven het winstherstel kunnen doortrekken. Wie lacht met bitcoinbeleggers, moet misschien eerst de risico’s in de eigen portefeuille onder de loep nemen.

Het ankerpunt van de markten blijft natuurlijk de bijzonder lage risicovrije rentevoeten. Zolang die laag zijn, kan de rest duur blijven. En met de rentevoeten is opnieuw iets vreemds aan de hand, zo merkt de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) op.

Nu de wereldeconomie op kruissnelheid is en de Amerikaanse en de Europese Centrale Bank langzaam maar zeker de voet van het gaspedaal halen, zou de langetermijnrente moeten stijgen. Maar die geeft niet thuis.

De BIS spreekt van een raadsel, net zoals in 2005, toen Fed-voorzitter Alan Greenspan moest vaststellen dat de langetermijnrente laag bleef, ondanks herhaaldelijke verhogingen van de beleidsrente.

Ook toen lieten beleggers zich steeds kariger vergoeden voor de risico’s die ze namen, tot de factuur in 2008 in de bus viel. In elk geval zijn er naast de centrale banken nog altijd fundamentele krachten aan het werk die de rente en de inflatie laag houden.

U kunt kiezen tussen een mondiaal spaaroverschot, de vergrijzing, de lage productiviteitsgroei, de trage loonstijging en de digitalisering. De lage rente is een nog groter raadsel dan de prijs van de bitcoin.

Gratis

Het mooie van de bubbels is dat ze ontstaan in het sop van innovatie. Met de bitcoin is het niet anders. Het is een pionier van de blockhain of de gegevensketting die als gedecentraliseerd register veilige transacties mogelijk maakt, zonder dat er een centraal beheer nodig is. Het klinkt ingewikkeld, maar het is een fundamentele vernieuwing.

“Er zijn drie grote technologische trends die alles hertekenen. Het internet maakte informatie gratis. Artificiële intelligentie maakt expertise gratis. De laatste golf is die van de blockchain. Ook vertrouwen wordt gratis”, zegt Ben Schrauwen, een specialist in artificiële intelligentie.

De gegevensketting heeft talloze toepassingen, omdat vertrouwen een essentieel onderdeel van elk businessmodel is. Dat geldt bij uitstek voor het businessmodel van de centrale banken, maar zij stellen met hun experimentele geldbeleid dat vertrouwen zwaar op de proef.

Het succes van de bitcoin is daarom ook een motie van wantrouwen tegen dat geldbeleid. De digitalisering van vertrouwen zal langer nazinderen dan de tulpenbollengekte.