‘Beschouw mantelzorgers als echte zorgverleners’

‘Hoe onzichtbaar ze voor veel mensen ook zijn, zonder de inspanningen van de mantelzorgers zou de zorgsector kraken.” Dat zeggen Sarah Pardon, stafmedewerker mantelzorg bij i-mens, en Naomi De Bruyne, coördinator van Steunpunt Mantelzorg.

Volgens het Vlaams Mantelzorgplan zijn er zo’n 600.000 mantelzorgers in Vlaanderen. Al is dat wellicht een onderschatting. Veel mensen weten niet dat ze mantelzorger zijn. Ze vinden het niet meer dan normaal dat ze zorgen voor hun oudere moeder met dementie, een buurman die net een heupoperatie heeft gehad of een partner met een psychische kwetsbaarheid. Mantelzorgers zijn mensen zoals u en ik, die in een zorgsituatie rollen zonder zich veel vragen te stellen. De vanzelfsprekendheid waarmee ze de zorg voor een ander opnemen is in de eerste plaats ontroerend mooi, maar zorgt er ook voor dat ze onzichtbaar blijven voor politici, experts en de media. U kunt er de nieuwsuitzendingen en duidingsprogramma’s op naslaan: in een crisis waarin gezondheid en zorg centraal staan, zijn ze de afgelopen weken niet of nauwelijks aan bod gekomen.

Daarnaast gaf 56 procent van de Vlamingen in 2018 informele zorg en ondersteuning aan familie, vrienden of buren. Het gaat om mensen die af en toe, maar op minder regelmatige basis dan mantelzorgers, iemand uit de omgeving helpen. De cijfers voor 2020 zijn nog niet bekend, maar volgens onze inschatting zal die groep als gevolg van de coronacrisis alleen maar groeien. Veel mensen die tot voor kort nog relatief zelfstandig waren, behoren nu tot een risicogroep, en zijn nu extra kwetsbaar. Het is moeilijk met exacte metingen te komen, maar de thuiszorgorganisatie i-mens ziet, nu een deel van haar diensten noodgedwongen is stopgezet, de druk op de omgeving van haar klanten toenemen. Familie, vrienden en buren springen in om boodschappen te doen, het huishouden over te nemen nu de poetshulp niet meer komt, ‘s nachts te blijven slapen omdat de oppasvrijwilliger op non-actief is gezet, enzovoort.

Voor de periode maart en april ligt het aantal vragen van mantelzorgers bij Steunpunt Mantelzorg drie keer zo hoog als tijdens dezelfde periode vorig jaar. Mensen zijn ongerust, weten niet waar ze terecht kunnen en voelen zich soms aan hun lot over gelaten. We zijn trots dat we voor een kleine groep mantelzorgers een houvast kunnen zijn en dat we een luisterend oor en begrip kunnen bieden.

Bonte chaos

Maar we willen hen natuurlijk ook antwoorden kunnen geven, en dan blijkt algauw dat er nog heel wat hiaten zitten in de regels. Doordat de inspanningen van mantelzorgers al te veel onder de radar blijven, zijn de richtlijnen van de overheid en de experts voor die groep onduidelijk. Met een bonte chaos aan regels als resultaat.

Zo is er de kwestie van de attesten: moeten mensen nu wel of niet kunnen bewijzen dat het om mantelzorg gaat, wanneer ze verplaatsingen maken? Het is een vraag die voortdurend terugkeert en tot veel frustratie leidt. Zo kregen we een vraag van een dochter die met maaltijden en proper wasgoed in de auto op weg was naar haar 80-jarige moeder. De politie geloofde haar niet en stuurde haar terug.

Nochtans mag het. Lees het ministerieel besluit van 17 april er maar op na. Je mag verplaatsingen maken om zorg te geven aan kwetsbare mensen. Zonder attest. Maar er bestaat wel een attest waarmee je je verplaatsing naar een woon-zorgcentrum kan bewijzen.

Verwarring troef dus, en het is niet onze bedoeling de politie met de vinger te wijzen. We weten dat het in deze periode ook voor hen moeilijk is situaties in te schatten. Net daarom is een duidelijke communicatie van de overheid over die belangrijke doelgroep zo belangrijk.

Mantelzorgers zichtbaar maken

Meer dan ooit hebben we in deze crisis behoefte aan zorgverleners, of het nu gaat om professionele of informele hulp. Het applaus dat ‘s avonds op vele plaatsen voor hen weerklinkt is volkomen terecht en een hart onder de riem. Maar als we hen echt willen ondersteunen, dan moeten we ook de honderdduizenden mantelzorgers zichtbaar maken. Dan moeten we ook hun inzet waarderen en valideren. Want ook zij moeten het kunnen volhouden. Hoe onzichtbaar ze voor veel mensen ook zijn, zonder de inspanningen van de mantelzorgers zou de zorgsector kraken.

Beschouw mantelzorgers daarom als echte zorgverleners. Stel ook voor hen psychologische ondersteuning ter beschikking. Geef ook aan hen beschermend materiaal. Stimuleer verlofmogelijkheden om tijdelijk meer zorg op te nemen, zonder verlies van sociale rechten. En geef duidelijke richtlijnen, zodat ook mantelzorgers, zich kunnen organiseren.