Whisky is al lang niet meer alleen een drank voor fijnproevers. De afgelopen jaren groeide het uit tot een beleggingsinstrument met wereldwijde allure. Van zeldzame flessen en whiskyvaten tot blockchain-gebaseerde NFT’s: de markt is diverser dan ooit. Maar achter de hype schuilt een complex verhaal van passie, speculatie en… correctie.
“Zo’n vijftien jaar geleden werd de single malt massaal ontdekt, met als gevolg een boom aan clubs, festivals en blogs”, zegt Jeroen Moernaut, de oprichter van Care for Craft Spirits, de oudste en een van de grootste Belgische online-whiskyshops.
Door de hype slonken de stocks aan oude vaten, waardoor flessen jaarlijks 10 tot 20 procent duurder werden. Daardoor ontstond een bloeiende tweedehandsmarkt. “In het hogere segment is het geen uitzondering dat een fles die je in 2012 voor 250 euro hebt gekocht, nu het tienvoud waard is”, vervolgt Moernaut. “Wat toen al oud en zeldzaam was, is alleen nóg zeldzamer geworden. Flessen van The Macallan en Karuizawa gingen voor tienduizenden euro’s over de toonbank.”
Behalve in flessen kunnen beleggers ook investeren in volledige vaten. Die rijpen jarenlang in Schotland en worden pas na botteling verhandelbaar. Het rendement? Tot 12 procent per jaar, volgens sommige aanbieders. Maar de risico’s zijn reëel: lange wachttijden, de bottelkosten en onzekerheid over de marktwaarde bij de verkoop.
“Maar het grootste risico is gewoon oplichting”, zegt Moernaut. “In Schotland ging het deksel van de beerput: verkopers die dezelfde vaten aan vier verschillende kopers verkochten voor veelvouden van hun eigenlijke marktwaarde. Overal hoor je verhalen van een piramidespel met certificaten van niet-bestaande vaten en arme zielen die al hun spaargeld kwijt zijn. Mensen beseffen vaak niet dat je wettelijk bekeken het vat koopt en niet zijn inhoud. Lekkages, diefstal, persoonlijke proeverijtjes… daar ben je allemaal niet tegen ingedekt.”
Cryptowhisky
De whiskywereld flirtte de jongste jaren ook met de cryptoscene. Ardbeg, Macallan en Dalmore lanceerden exclusieve bottelingen via NFT’s – digitale eigendomsbewijzen gekoppeld aan fysieke flessen. Een van de bekendste voorbeelden is de Ardbeg Fon Fhòid. Wie zo’n fles wilde bemachtigen, moest een een digitaal token kopen voor 1 ethereum (ongeveer 3.000 euro op dat moment). De fles werd vervolgens naar Singapore verscheept en bleef daar in opslag, tenzij je ze zelf ging ophalen. Ondertussen kon je de NFT verhandelen op virtuele platformen, los van de fysieke fles. Het ultieme speelgoedje van beleggers, snelle jongens en traders allerhande. De whisky? Bijkomstig. De NFT-hype lijkt intussen grotendeels voorbij. De laatste Ardbeg-NFT is verkocht voor 2.919 dollar en er staan er drie te koop voor prijzen tussen 3.500 en 4.500 dollar.
Toch kan het ook minder exotisch. Er bestaan gereglementeerde investeringsfondsen, zoals het Nederlandse Scotch Whisky Investments, dat sinds 2014 onder toezicht staat van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Met 320 miljoen euro aan whisky-activa onder beheer voor 1.600 klanten wereldwijd, biedt het beleggers vanaf 1.000 euro toegang tot flessen als een Glenfarclas van 33 jaar of een 58-jarige Mortlach. Volgens The Wealth Report 2024 van Knight Frank is de waarde van zeldzame whisky in het jongste decennium met maar liefst 280 procent gestegen. SWI zelf spreekt van een verwacht netto jaarrendement tussen 6 en 11 procent, afhankelijk van het inlegbedrag, het risicoprofiel, de periode en de marktontwikkelingen. Een mooie return, maar ook hier blijft de vraag: wat is whisky waard als je hem nooit ziet, ruikt of proeft? Het is alsof je een tracker op de Mona Lisa of de Guernica van Picasso koopt.
Smaak boven spreadsheet
Voor Moernaut is het antwoord duidelijk: “Whisky is voor mij geen Excelbestand. Het is een product dat je moet beleven. Mijn advies aan starters? Proeven, proeven en nog eens proeven. Ontwikkel een eigen smaakpalet. Ga naar festivals, sluit je aan bij een whiskyclub en koop flessen die je echt lekker vindt.”
Wie zich op de whiskymarkt begeeft, doet er goed aan enkele fundamentele factoren in het oog te houden. Zeldzaamheid speelt een sleutelrol: limited editions, speciale releases en flessen van gesloten distilleerderijen zijn vaak het meest in trek. Hun waarde stijgt niet alleen door hun schaarste, maar ook door hun verhaal en het vakmanschap dat ze vertegenwoordigen. Daarnaast is de staat van de fles van groot belang. Een ongeschonden etiket, een originele verpakking en correcte opslagomstandigheden kunnen het verschil maken tussen een goede en een topinvestering.
‘Whisky is voor mij geen Excelbestand. Het is een product dat je moet beleven’
Ook het merk en de leeftijd van de whisky zijn bepalend. Grote namen als Macallan, Glenfiddich en Yamazaki halen steevast hoge prijzen. Oudere whisky’s zijn vaak zeldzamer en gewilder, maar ook jongere expressies kunnen waardevol zijn als ze kwalitatief sterk zijn en afkomstig van een gerenommeerde distilleerderij. Tot slot is het volgen van markttrends essentieel. Wie veilingresultaten en prijsindices zoals Whiskystats.com in de gaten houdt, kan beter inspelen op kansen. Een plotse stijging in populariteit van een bepaald merk of type whisky kan een vroeg signaal zijn van een interessante investeringskans.
Schotland: de klassieke kampioen
Wie whisky zegt, zegt bijna automatisch Schotland. De Schotse markt is nog steeds dominant. Macallan is beroemd om zijn sherry-gerijpte whisky’s en exclusieve releases, terwijl Glenfiddich traditie en innovatie combineert in onder meer zijn 50 Year Old. Sinds 2023 ziet Moernaut echter een stagnatie. “De industrie produceerde op volle toeren in de hoop op een Aziatische boom, maar die bleef uit. Nu liggen er naar schatting 20 miljoen vaten te rijpen. Dat drukt de prijzen. Veel flessen hebben geen leeftijdsaanduiding meer – een teken dat jonge whisky’s worden versneden met oudere.”
Japan: de rijzende ster
Ook Japan blijft geliefd bij investeerders. Yamazaki, de oudste distilleerderij van malt whisky van het land, heeft een sterke reputatie opgebouwd. Zeldzame flessen zoals de Yamazaki 18 en 25 Year Old halen hoge prijzen op veilingen. Karuizawa is hét voorbeeld van hoe snel waarde kan stijgen: flessen die in 2007 voor 300 euro verkocht werden, kosten nu meer dan 5.000 euro. Sommige Belgen financierden er hun zaak of huis mee.
Ierland en België: opkomende markten
“Ierland is een slapende reus”, zegt Moernaut. “In 2010 waren er nog vier distilleerderijen, nu een zestigtal. De prijs-kwaliteitverhouding is vaak beter dan in Schotland.” Toch is ook daar niet alles rozengeur en maneschijn: de Ierse distilleerderij Waterford – ooit geprezen om haar terroirgedreven aanpak, waarbij elke uitgifte verbonden was aan een bepaald veld van een bepaalde boerderij – ging onlangs failliet. Een signaal dat zelfs innovatieve spelers niet immuun zijn voor de marktdruk.
En België? “We tellen intussen een twintigtal stokerijen, zoals Filliers, Braeckman, De Molenberg en Belgian Owl. Sommige maken whisky’s van topkwaliteit. De eerste edities van De Molenberg gingen voor 50 euro over de toonbank, maar werden snel een veelvoud waard. Al is ook daar de markt afgekoeld.”
Whisky blijft een niche met potentieel, maar de tijd van de snelle winsten lijkt voorbij. De markt evolueert naar maturiteit, waarin kennis, smaak en geduld het verschil maken. Voor wie puur rendement zoekt, zijn er fondsen en NFT’s. Voor wie whisky echt wil begrijpen, begint het met een glas in de hand. Zoals Moernaut het zegt: “Verzamelwaarde proef je niet. Maar kwaliteit wel. En als je ooit moet kiezen tussen een spreadsheet en een fles die je echt raakt, weet je wat je te doen staat.”
