Hoe beleggers kansen kunnen spotten in een tijd van vergrijzing

De vergrijzing van de wereldbevolking zal volgens een recent rapport van JPMorgan verstrekkende gevolgen hebben voor de wereldwijde aandelenmarkten. De strategen van de zakenbank schatten dat een stijging van 1 procent in het aantal mensen ouder dan 65 jaar leidt tot een daling van 0,92 procent in de jaarlijkse aandelenrendementen. Daarbij zou een vergrijzende bevolking wegen op winstgroei en waarderingen. “Minder mensen in de beroepsbevolking betekent minder kapitaal voor investeringen en dus minder innovatie.”

Dat bevolkingen ouder worden, is een wereldwijd fenomeen, maar de impact is niet in alle landen even groot. Philippe Gijsels, de hoofdstrateeg van BNP Paribas Fortis, benadrukt het unieke karakter van deze situatie: “Dit is de eerste keer dat we vergrijzing op wereldwijde schaal zien gebeuren. Als we naar de wereldbevolking tussen nu en 2100 kijken, zien we dat die stagneert en op een gegeven moment zelfs begint te krimpen en ouder wordt.”

Gijsels wijst erop dat Japan en China te maken zullen krijgen met aanzienlijke bevolkingsdalingen, waarbij Japan mogelijk tot 40 procent van zijn bevolking verliest tegen 2100. Ook in delen van Europa, zoals Duitsland en Italië, wordt een bevolkingsafname van ongeveer 35 procent verwacht.

“Groei bestaat uit twee componenten: de toename van de beroepsbevolking en productiviteitsgroei”, betoogt Gijsels. “Als de beroepsbevolking afneemt, wordt het erg moeilijk dat verlies te compenseren, zelfs als we rekening houden met de technologische vooruitgang.” 

Mythisch scenario

Een van de grootste zorgen bij de vergrijzing is de mogelijke asset meltdown. Daarbij wordt gevreesd dat oudere mensen hun aandelen massaal zullen verkopen om hun pensioen te financieren, wat zou leiden tot een scherpe daling van de aandelenprijzen. Dat zou beleggers hard treffen, vooral op markten waar de pensioensystemen sterk afhankelijk zijn van investeringen in aandelen.

Koen De Leus, hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis, beschouwt de asset meltdown-theorie als onrealistisch. “Twintig jaar geleden heb ik dit onderzocht, en er bleek weinig bewijs voor zo’n scenario te zijn. Integendeel, het totale spaargeld blijft zelfs toenemen, ook in een vergrijzende samenleving”, legt hij uit.

De Leus benadrukt dat het automatisch ontsparen van defined benefit-fondsen (fondsen waarin een vast pensioenbedrag is gegarandeerd) een belangrijk argument binnen deze theorie is. Maar dit argument wordt steeds minder relevant, omdat in veel landen zoals de Verenigde Staten en Nederland defined contribution-fondsen (waarbij de bijdragen vastliggen, maar het uiteindelijke pensioen afhankelijk is van de beleggingsresultaten) de norm zijn geworden. Deze fondsen zijn de afgelopen decennia in omvang verdubbeld en zorgen ervoor dat gepensioneerden hun kapitaal gespreid blijven opnemen en investeren. Dit beperkt het risico op een massale verkoop van aandelen, zoals voorspeld in de asset meltdown-theorie.

Daarnaast is het belangrijk te beseffen dat de verkoop van activa door ouderen niet automatisch leidt tot een daling van de aandelenprijzen. Peter Vanden Houte, de hoofdeconoom van ING, wijst erop dat er kapitaal uit jongere markten zoals India en Afrika kan instromen om die verkoop te compenseren. “Kapitaal uit jonge markten kan worden geïnvesteerd in westerse bedrijven, waardoor de negatieve impact van vergrijzing wordt gemilderd”, zegt hij. Dat maakt het onwaarschijnlijk dat we een wereldwijde asset meltdown zullen zien, zelfs met een vergrijzende bevolking.

Profiteren van vergrijzing

Hoewel de vergrijzing een negatieve impact kan hebben op de brede economie en de aandelenmarkten, zullen bepaalde sectoren juist profiteren van die demografische verschuiving. De belangrijkste winnaar is zonder twijfel de gezondheidszorgsector.

Philippe Gijsels legt uit: “De gezondheidszorg zal blijven groeien, simpelweg omdat oudere mensen meer medische zorg nodig hebben.” Ouderen zijn vaker afhankelijk van medicijnen, medische apparatuur en zorgdiensten. Die stijgende vraag naar zorg zal ervoor zorgen dat bedrijven in de gezondheidszorg hun winstgevendheid kunnen verhogen, zelfs in een vergrijzende wereld. Volgens de schattingen van JPMorgan kan een stijging van 1 procent in het aantal mensen ouder dan 65 jaar leiden tot een stijging van 0,85 procent van de rendementen van de gezondheidszorgsector over een periode van tien jaar.

Koen De Leus voegt toe dat niet alleen de medische sector zal profiteren, maar ook de luxeproducten zoals reizen en recreatie. “In de laatste jaren van iemands leven nemen de uitgaven aan medische zorg en recreatie sterk toe”, zegt De Leus. Vooral de cruise-industrie en luxeproducten zoals wijn zullen in populariteit toenemen, naarmate de bevolking vergrijst. Oudere mensen, die vaak meer vrije tijd en meer spaargeld hebben, zullen blijven investeren in persoonlijke ervaringen en levenskwaliteit.

‘Kapitaal uit jonge markten kan worden geïnvesteerd in westerse bedrijven, waardoor de negatieve impact van vergrijzing wordt gemilderd’

Peter Vanden Houte (hoofdeconoom ING)

Sectoren die lijden onder vergrijzing

Aan de andere kant zijn er sectoren die negatief beïnvloed zullen worden door de vergrijzing. Innovatiegedreven sectoren, zoals technologie en biotechnologie, zullen naar verwachting moeite hebben om hun hoge groeicijfers vast te houden. Philippe Gijsels waarschuwt: “Minder mensen in de beroepsbevolking betekent minder kapitaal voor investeringen en dus minder innovatie.” Innovatie en technologische vooruitgang hangen vaak nauw samen met jongere generaties, die dynamischer en geneigd zijn om nieuwe ondernemingen te starten.

Een verouderende bevolking kan ook leiden tot een afname van de vraag naar nieuwe technologie en diensten. Oudere generaties hebben vaak minder affiniteit met blitse technologie, wat de winstgroei in sectoren zoals IT, software en biotechnologie kan afremmen. Dat kan leiden tot lagere waarderingen voor bedrijven die sterk afhankelijk zijn van het voortdurend vernieuwen van hun producten en diensten.

Ook de vastgoedmarkt zal een gemengd beeld laten zien. Peter Vanden Houte stelt dat gezinsverdunning een belangrijk gevolg is van vergrijzing. “Oudere mensen blijven vaak langer in hun woningen, zelfs als ze alleen zijn”, stelt hij vast. Dat kan in sommige regio’s de vraag naar woningen op peil houden. Echter, in andere gebieden kan het aanbod aan grote huizen toenemen naarmate ouderen verhuizen naar kleine, toegankelijkere appartementen of zorginstellingen, wat de vastgoedprijzen kan drukken.

Diversificatie als wapen

Een belangrijke vraag voor beleggers is hoe zij hun portefeuilles kunnen beschermen tegen de negatieve effecten van vergrijzing op de aandelenmarkten. Diversificatie blijkt daarbij cruciaal te zijn, volgens de drie economen.

Koen De Leus stelt dat beleggers hun investeringen moeten spreiden over sectoren die minder gevoelig zijn voor de negatieve effecten van vergrijzing. “Natuurlijk profiteert de gezondheidszorg van de vergrijzing, maar er zijn ook andere sectoren zoals wijn en cruises die kunnen profiteren. Je moet echter oppassen voor overcapaciteit in bepaalde industrieën”, waarschuwt hij.

Peter Vanden Houte wijst op het belang van geografische diversificatie: “Jonge markten zoals India en Afrika hebben een groot potentieel door hun groeiende bevolking. Beleggers die verder kijken dan de gevestigde markten, kunnen profiteren van die dynamiek.” Vanden Houte benadrukt dat multinationals, die wereldwijd actief zijn, beter gepositioneerd zijn om te profiteren van de groeikansen op de opkomende markten. “Bedrijven die inkomsten uit verschillende regio’s halen, zijn beter gepositioneerd om de gevolgen van vergrijzing te verzachten dan kleine bedrijven die voornamelijk lokaal actief zijn.”

Toch is een jonge bevolking niet automatisch een garantie voor economische bloei. “Als dat zo was, zou Afrika een topper zijn, wat momenteel niet het geval is”, weet De Leus. “Voor succes zijn sterke instituties en duidelijke regels nodig. In India is er governance, maar het land moet nog veel hervormingen doorvoeren, vooral op het gebied van arbeid, landbouw en landbezit, om grote bedrijven aan te trekken. Als dat lukt, kan er een positief sneeuwbaleffect op gang komen. Maar als India er niet in slaagt tussen nu en 2050 zo’n 200 tot 300 miljoen banen te creëren, kan de demografische situatie uitmonden in een nachtmerrie.”

Het rapport van JPMorgan wijst er ook op dat beleggers mogelijk moeten kijken naar activa zoals grondstoffen en vastgoed, die minder direct worden beïnvloed door de demografische verschuivingen. Die bieden een buffer tegen de dalende vraag op vergrijzende markten en kunnen helpen om portefeuilles te beschermen tegen inflatie en economische stagnatie.

‘De vergrijzing is slechts een van de vele trends die de kosten doen toenemen’

Koen De Leus (hoofdeconoom BNP Paribas Fortis)

Extra waakzaam

Naast beleggingsstrategieën is er ook een belangrijke rol weggelegd voor beleidsmakers om de negatieve effecten van vergrijzing te verzachten. Een van de belangrijkste maatregelen die genomen kan worden, is het verhogen van de pensioenleeftijd. Peter Vanden Houte stelt: “Als mensen langer werken, kunnen ze blijven bijdragen aan de economie en helpen om de negatieve effecten van vergrijzing te beperken.”

In landen zoals Zweden is de pensioenleeftijd al gekoppeld aan de levensverwachting, wat ervoor zorgt dat mensen langer actief blijven op de arbeidsmarkt naarmate ze ouder worden. Dat biedt verlichting voor de druk op de pensioensystemen en houdt de beroepsbevolking stabieler. 

“De aandelenmarkt staat uiteraard niet op zichzelf”, zegt Koen De Leus. “De vergrijzing zal een aanzienlijke impact hebben op de overheidsfinanciën. Daarnaast moet je ook goed letten op de situatie in landen waarin je investeert. Als de staatsschulden daar exponentieel toenemen, zal dat ook gevolgen hebben voor de aandelenmarkt. In die context moeten we in België extra waakzaam zijn, omdat wij op het gebied van vergrijzingsgevoeligheid op de tweede plaats staan, na Italië, dat al jarenlang als meest kwetsbare land wordt gezien onder de geïndustrialiseerde landen.”

Schuldenlast

België heeft een schuld van 110 procent van het bruto binnenlands product (bbp), “wat betekent dat beleidsmakers zeer zorgvuldig te werk moeten gaan en geen onverstandige beslissingen mogen nemen”, stipt De Leus aan. “Een voorbeeld hiervan is wat er gebeurde in het Verenigd Koninkrijk, in de korte regeerperiode van Liz Truss, enkele jaren geleden. Er werd geen begrotingsinspanning geleverd, wat leidde tot een plotselinge stijging van de rentevoeten met 2 procentpunten. Dat had ook een grote impact op de aandelenmarkten, die daardoor forse verliezen leden. Daarom is het belangrijk dat er tijdig beleidsmaatregelen worden genomen.” 

Het probleem van oplopende kosten is niet beperkt tot ons land. “De hele eurozone wordt geconfronteerd met zulke uitdagingen, en niet alleen door vergrijzing”, vervolgt De Leus. “We hebben te maken met meerdere factoren die druk uitoefenen op de overheidsuitgaven, zoals de klimaattransitie, deglobalisatie, en stijgende defensie-uitgaven. De vergrijzing is slechts een van de vele trends die de kosten doen toenemen.”

De centrale banken spelen ook een cruciale rol in het managen van de economische impact van vergrijzing. Door de rente laag te houden, kunnen ze investeren aantrekkelijker maken en de groei ondersteunen, zelfs in markten waar de beroepsbevolking krimpt. Deze strategie heeft echter zijn grenzen, vooral in landen met een hoge schuldenlast, zoals het onze.

Vergrijzing biedt uiteindelijk zowel kansen als uitdagingen. “De sleutel ligt in het vinden van de juiste balans en het tijdig inspelen op alle trends die zich aftekenen”, concludeert Koen De Leus. Beleggers die zich bewust zijn van deze trends en hun strategieën aanpassen, kunnen de komende decennia profiteren van de mogelijkheden die vergrijzing biedt, terwijl ze tegelijkertijd hun portefeuilles beschermen tegen de risico’s die het met zich meebrengt.

• Projectiescenario: 2023-2100
• Eén op de vier mensen zal in 2100 ouder zijn dan 65 jaar
• 2022: ongeveer 10 procent van de wereldbevolking is ouder dan 65 jaar
• 2050: 16 procent van de wereldbevolking zal ouder zijn dan 65 jaar
• 2100: één op de vier mensen zal ouder zijn dan 65 jaar
• Afrikaanse landen zullen de enige landen zijn waar de bevolking van 65 jaar en ouder onder 15 procent blijft in 2100

Landen met de hoogste percentages ouderen in 2100:

• Albanië: 49%
• China: 41%
• Frankrijk: 34%
• Verenigde Staten: 30%
• Bolivia: 22%
• Pakistan: 17%
• Tsjaad: 10%