Weggebruikers veranderen hun gedrag als ze de werkelijke milieu- en sociale kost van hun rit moeten betalen. Dat concluderen Zwitserse onderzoekers na het grootste onderzoek over kilometerheffingen dat tot op vandaag werd gedaan.
‘De vervuiler betaalt’: het is een principe waarvan men aanneemt dat het chauffeurs kan aansporen om de auto vaker te laten staan. Om te onderzoeken of dat klopt hebben wetenschappers van de Universiteit van Basel, ETH Zurich en de Zwitserse Hogeschool voor toegepaste Wetenschappen (ZHAW) een experiment opgezet waaraan 3700 mensen uit verschillende steden in Frans- en Duitssprekend Zwitserland hebben deelgenomen. De studie is de grootste tot nu in haar soort.
Externe kosten
Transport veroorzaakt een waaier aan kosten die individuele weggebruikers zelf niet rechtstreeks hoeven te betalen. Deze zogeheten externe kosten omvatten onder meer luchtvervuiling, bepaalde kosten voor weginfrastructuur en de kostprijs van het tijdverlies voor andere weggebruikers door toedoen van files. In 2017 liepen deze kosten in Zwitserland op tot meer dan 12 miljard euro.
De deelnemers aan het experiment lieten hun weggebruik gedurende acht weken monitoren door een app op hun smartphone. De app registreerde zowel gemaakte afstanden als het gekozen transportmiddel. Aan de hand van deze gegevens berekenden de wetenschappers de externe kosten per rit per deelnemer.
Transportbudget
Na de vierde week werden de deelnemers in drie groepen ingedeeld. De ‘informatie-groep’ kreeg wekelijks een overzicht van de gemaakte kosten én tips om die naar beneden te brengen. De deelnemers van de ‘betalende groep’ ontvingen dezelfde informatie maar kregen daarnaast ook een transportbudget waar hun externe kosten van werden afgetrokken. Het eventuele restbedrag dat op het einde van de maand overbleef, werd op hun rekening gestort. De derde groep ten slotte was een controlegroep die geen informatie, noch kortingen kreeg.
Gedragsverandering
Uit de resultaten blijkt dat de financiële incentive die de tweede groep kon krijgen door z’n transportwijze aan te passen, heeft geleid tot een effectieve vermindering van de externe kosten met 5,1 procent. De deelnemers pasten hun rijgedrag aan om kosten te besparen. Ze deden dat door andere wegen uit te zoeken, vertrektijden aan te passen of te switchen naar andere transportmiddelen. Hun aantal afgelegde kilometers per dag bleef gelijk.
De onderzoekers vonden geen duidelijke gedragswijziging bij de groep die enkel informatie kreeg. De informatie op zich, zonder financiële incentive, leidde er dus niet toe dat mensen anders gingen handelen om de kost voor het milieu te verlagen.
‘De resultaten tonen aan dat een slimme kilometerheffing technisch mogelijk is en ook het beoogde effect sorteert om de externe kost van het verkeer voor onze gezondheid, het klimaat en de filedruk te verlagen’, zegt Beat Hintermann van de Universiteit van Basel. ‘Er zijn ook voldoende gegevens die erop wijzen dat het effect op de lange termijn nog groter zou zijn dan tijdens deze proef van acht weken.’
