‘Voor een politicus is niets interessanter dan fiscale cadeautjes om electorale zieltjes te winnen’

‘Fiscale gunstregimes hebben zeker hun plaats in de maatschappij, op voorwaarde dat ze gerechtvaardigde doelstellingen voor ogen hebben op het gebied van economie, ecologie, armoedebestrijding, tewerkstelling enzovoort.’ Dat zegt Michel Maus, advocaat en hoogleraar fiscaal recht.

Het is me weer wat de jongste tijd in fiscaal wonderland. In de laatste rechte lijn van de legislatuur proberen politieke partijen nog snel een fiscaal cadeautje uit te delen aan hun achterban. Zo werd onlangs bijvoorbeeld het voorstel bekrachtigd om tuinaannemers toe te laten slechts 6 procent in plaats van 21 procent btw aan te rekenen voor hun plantjes. De ministerraad keurde in ijltempo wetsvoorstellen goed om de taxshelter voor de filmindustrie en de podiumkunsten uit te breiden naar de gamingindustrie, en om het btw-tarief voor e-boeken en andere elektronische publicaties eveneens te verlagen naar 6 procent.

Het zijn typische voorbeelden die aantonen hoe lobbygroepen proberen de politiek zover te krijgen een fiscaal gunstregime op maat toe te voegen aan de al lange rij van fiscale koterijen. En, het moet gezegd, de politiek laat zich graag beïnvloeden, want voor een politicus is niets interessanter dan fiscale cadeautjes om electorale zieltjes te winnen. Mates don’t tax mates, noemde de voormalige Australische premier Tony Abbott dat systeem van lobbyfiscaliteit.

De vraag is natuurlijk of al die fiscale gunstregimes een goede zaak zijn voor de maatschappij. Uitzonderingsregimes hebben zeker hun plaats in de maatschappij, op voorwaarde dat ze ‘wervend’ zijn, dat ze gerechtvaardigde doelstellingen voor ogen hebben op het gebied van economie, ecologie, armoedebestrijding, tewerkstelling enzovoort. Enkel in die context passen gunstregimes in een rechtvaardige fiscaliteit. Dat is althans de mening van Aristoteles. In zijn boek Ethica Nicomachea beschrijft hij de ‘distributieve rechtvaardigheid’, die betrekking heeft op het inzamelen en verdelen van alles wat te verdelen valt onder de leden van een gemeenschap. Volgens Aristoteles moet voor elke ongelijke inzameling en verdeling van de middelen in een gemeenschap een specifieke reden bestaan die de samenleving ten goede komt.

Fiscale gunstregimes die aan dat idee van distributieve rechtvaardigheid beantwoorden, zijn dan ook perfect maatschappelijk aanvaardbaar. Een mooi voorbeeld is de belastingvermindering voor pensioensparen, die moet helpen mensen van een aanvullend pensioen te voorzien. Andere redelijk gerechtvaardigde gunstregimes zijn de tijdelijke verhoging van de investeringsaftrek in de personenbelasting (die als doel heeft de economie te stimuleren) en de verhoogde beroepsmatige aftrek van elektrische voertuigen en bedrijfsfietsen (die dan weer een ecologische inslag heeft).

Het probleem is dat fiscale uitzonderingen vaak geen redelijke rechtvaardiging hebben. Of het doel is bereikt en dan valt die rechtvaardiging weg. In beide gevallen is geen sprake meer van een distributieve rechtvaardigheid. Die stelregel lijken de regeringspartijen uit het oog te zijn verloren. De karaattaks als antwoord op fraudeschandalen in de diamantsector is bezwaarlijk een gerechtvaardigd gunstregime te noemen, net als het de facto vrijstellen van de echt grote vermogens bij de taks op de effectenrekeningen. En wat te denken van de regeling voor het onbelast bijklussen, die niet van toepassing is op mensen die deeltijds werken of werkloos zijn?

Veel beterschap of voortschrijdend inzicht lijkt er op dat gebied niet te zijn. Dat bleek onlangs nog, toen CD&V-voorzitter Wouter Beke op Twitter liet weten dat de beslissing na de sluiting van Ford Genk van Limburg een ontwrichte zone te maken waar lagere loonlasten gelden, tot 4061 nieuwe banen heeft geleid. Samen met Open Vld-parlementslid Patrick Dewael pleit Wouter Beke voor een verlenging van dat systeem om een Limburgse achterstand om te buigen in een voorsprong.

Zulke redeneringen tonen aan dat men fout bezig is. Lagere loonlasten toekennen aan ontwrichte zones die lijden onder massaal banenverlies is gerechtvaardigd om een regio weer economisch te doen groeien. Maar zodra de economische kloof met andere regio’s is gedicht, heeft het gunstregime zijn doelstelling bereikt en moet het dus worden stopgezet. Dat gunstregime nu gebruiken om in Limburg een economische voorsprong te creëren, leidt tot oneerlijke concurrentie ten overstaan van regio’s waar hogere loonlasten gelden. Dat kan toch niet de bedoeling zijn.