De fiscus beschikt over een heel arsenaal aan middelen om fiscale onderzoeken tot een goed einde te brengen. Een van de veelgebruikte tools is het zogenaamde visitatierecht. U weet wel, dat recht van de fiscus om op bezoek te komen in uw bedrijf of privéwoning. Nooit aangenaam. Zeker als de fiscus tijdens het bezoek gebruikmaakt van zijn ‘actief zoekrecht’, lees: het ongestoord openen van kasten, lades, het doorzoeken en kopiëren van computers, het doorzoeken van privéruimtes en voertuigen, enzovoort.
Tot voor kort oordeelde de rechtspraak dat de fiscus ongestoord zijn gang kon gaan tijdens het bezoeken aan beroepslokalen. Voor de privéwoning was enkel een eerder pro-forma-achtige voorafgaandelijke machtiging van de politierechter vereist. Voor het overige waren er omzeggens geen beperkingen. Bovendien gold het devies dat zodra de belastingplichtige de fiscus had binnengelaten, die toelating werd gekwalificeerd als een formeel akkoord met de visitatie. Niets stond de fiscus dan nog in de weg om zijn onderzoek uit te voeren. Dat was totdat het Hof van Cassatie daar in een mijlpaalarrest van 16 juni 2023 een stokje voorstak.
De belastingplichtige kan eindelijk weerwerk bieden tegen agressieve fishing expeditions of intimiderende fiscale controles.
Het Hof van Cassatie besliste dat voor een fiscale visitatie altijd de toestemming van de belastingplichtige vereist is. Vernieuwend is dat die toestemming te allen tijde blijvend aanwezig moet zijn. De belastingplichtige kan op ieder moment zijn toestemming weer intrekken. Op dat moment moet de fiscus de visitatie stopzetten.
De fiscus zal zich ongetwijfeld hebben verslikt bij het lezen van het arrest. Voorheen ging de fiscus uit van de onvoorwaardelijke medewerkingsplicht van de belastingplichtige en zijn actieve zoekrecht. Een njet van de belastingplichtige werd steevast genegeerd of weggelachen. Het Hof van Cassatie heeft evenwel de spreekwoordelijke puntjes op de i gezet: een visitatie blijft een bezoek en bezoekers moeten zich gedragen. De belastingplichtige blijft heer en meester van zijn privéwoning of beroepslokaal. Anders oordelen zou impliceren dat de fiscus met dwang zijn onderzoeken kan uitvoeren en dat mag niet. De fiscus heeft enkel een beperkt visitatierecht en geen huiszoekingsrecht zoals bij een gerechtelijk strafonderzoek.
Betekent dat nu dat de belastingplichtige een vrijgeleide krijgt om de fiscus aan de deur te zetten bij een fiscale visitatie? Neen, zeker niet. De belastingplichtige moet nog steeds zijn medewerking verlenen. Doet hij dat niet, dan riskeert hij sancties in de vorm van boetes, belastingverhogingen en een aanslag van ambtswege. Maar als de belastingplichtige zich geïntimideerd voelt, of de fiscus gaat te driest te werk, kan de belastingplichtige aan de noodrem trekken en de fiscus spreekwoordelijk aan de deur zetten. Het mes snijdt dus aan twee kanten.
Voor de fiscus is het arrest van het Hof van Cassatie allicht balen. Wil de fiscus toch nog ongehinderd een verrassingsbezoek brengen aan bijvoorbeeld een frauderende belastingplichtige, dan zal hij zich moeten wenden tot het strafrecht, waar huiszoekingen onder leiding van een onderzoeksrechter wel mogelijk blijven. Voor de belastingplichtige is het arrest goed nieuws. De belastingplichtige kan eindelijk weerwerk bieden tegen agressieve fishing expeditions of intimiderende fiscale controles in afwezigheid van een advocaat. Op die manier geeft het Hof van Cassatie een eigen en juiste invulling aan de niet-nagekomen belofte van de Vivaldi-regering om middels een wetgevend initiatief het respect voor de belastingplichtige te herstellen.
De auteur is advocaat en vennoot bij Renier.Tax
