Een beding van aanwas of een tontine is een fiscaal interessante techniek om te erven. De Vlaamse belastingdienst legt de techniek nu deels aan banden. Hoe kunt u het beding van aanwas nog toepassen?
Een beding van aanwas (ook tontine genoemd) is vooral bekend voor woningen die gezamenlijk worden aangekocht door samenwonenden. Een aanwasbeding is een kanscontract. De langstlevende wordt de volledige eigenaar van alles waarop het beding van aanwas slaat. Belangrijk is de vereiste van een ‘kanselement’ in het contract. Dat betekent dat men zeker niet op voorhand mag weten wie van beide partners het eerst zal overlijden.
Voorbeeld
Een beding van aanwas is interessant voor feitelijk samenwonenden die ieder een eigen vermogen hebben, maar die niet automatisch erven van elkaar. In de praktijk wordt het almaar vaker gebruikt door gehuwden, maar voor roerende goederen die tot het eigen vermogen behoren. Een beding van aanwas met betrekking tot gemeenschappelijke goederen is niet mogelijk.
Stel dat Johan en Katrien gehuwd zijn met scheiding van goederen. Johan is 67 jaar en Katrien 65 jaar. Beiden hebben ze een beleggingsportefeuille van ongeveer 500.000 euro. Katrien en Johan kunnen het best een contract met een beding van aanwas maken, waarbij ieder zijn portefeuille van 500.000 euro inbrengt.
De kans op overlijden (het kanselement) is ongeveer even groot bij Johan als bij Katrien, ook al leven vrouwen statistisch gezien een beetje langer. Als een van de partners sterft, dan krijgt de andere partner de portefeuille van 500.000 euro van zijn overleden partner. En dat valt volledig buiten de nalatenschap. De overlevende moet daar dus geen erf- of schenkbelasting op betalen. Let wel, als het om onroerende goederen gaat, betaalt men wel registratierechten (10% in Vlaanderen en 12,5% in Wallonië en Brussel).
Nieuw standpunt Vlabel
In een nieuw standpunt dat gepubliceerd werd op 29 januari 2018 legt Vlabel dit beding van aanwas aan banden. Dat standpunt geldt zowel voor onroerende als voor roerende goederen. Men kan zich de vraag stellen of Vlabel niet zijn boekje te buiten gaat door voorwaarden aan de wet toe te voegen en zelf uitspraken doet over de burgerrechtelijke aspecten van een beding van aanwas. Maar veiligheidshalve volgt u het best dit nieuwe standpunt om problemen te vermijden.
Vlabel aanvaardt dat de betrokken goederen niet zijn onderworpen aan de erfbelasting of schenkbelasting, mits voldaan is aan drie voorwaarden. Het beding van aanwas moet opgenomen zijn in een notariële akte, beperkt zijn via beschikking onder bijzondere titel en evenwichtig zijn.
Voor onroerende goederen was een notariële akte al verplicht, maar voor roerende goederen was een onderhands akkoord voldoende. Daar is nu ook een notariële akte voor nodig. Let wel, die voorwaarde geldt pas vanaf 1 september 2018, het moment waarop de nieuwe erfwet in werking treedt. Vlabel gaat er dus van uit dat een beding van aanwas een erfovereenkomst is.
Een tweede voorwaarde is dat het beding van aanwas ‘onder bijzondere titel’ moet zijn opgemaakt. Dat betekent dat de zaken die men opneemt in een beding van aanwas specifiek moeten zijn (bv. beleggingsportefeuilles, een bepaald onroerend goed, enzovoort). Het mag niet slaan op alle goederen van de overledene, alle onroerende goederen, alle roerende bezittingen of een deel daarvan.
Een derde voorwaarde is dat de kansen ‘evenwichtig’ moeten zijn. De kansen moeten niet gelijk zijn. Er moet wel sprake zijn van een gelijkaardige levensverwachting van de betrokken partijen en er moet een gelijkwaardige inleg zijn. Een gelijkwaardige levensverwachting kan volgens Vlabel niet enkel worden beoordeeld op basis van sterftetabellen, maar kan ook worden beïnvloed door specifieke factoren zoals de gezondheidstoestand van de partijen, bepaalde activiteiten die ze uitvoeren enzovoort.
Heel belangrijk is dat een compensatie niet wordt aanvaard. Als een man twintig jaar ouders is dan zijn echtgenote, kan hij dat dus niet compenseren door bijvoorbeeld een hogere inleg te doen. Op de vraag vanaf welk leeftijdsverschil er een probleem kan zijn, geeft Vlabel geen antwoord.
