‘Twee keer erfbelasting betalen? Ja, het kan’

‘Bij gebrek aan internationale regels – ook in de Europese Unie – zijn landen in principe volledig vrij hun systeem van successierechten zelf te bepalen. Zo bestaat de kans dat een erfenis door de verschillen in regelgeving in meer dan één land wordt belast.’ Dat zegt Michel Maus, advocaat en hoogleraar fiscaal recht.

Belasting betalen is nooit leuk, en zeker niet na een overlijden. Mensen aanvaarden hoe langer hoe minder dat ze belastingen moeten afdragen op het vermogen dat hun ouders hebben opgebouwd en waarop al heel veel belasting is betaald. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat die vorm van fiscaliteit in veel landen op de helling staat.

Van de 28 EU-lidstaten hebben tien landen de erfbelasting al volledig afgeschaft, waaronder Oostenrijk, Portugal en Zweden. De achttien andere lidstaten geven vaak ruime vrijstellingen. In Italië bijvoorbeeld is pas in rechte lijn erfbelasting verschuldigd als de erfenis meer bedraagt dan 1 miljoen euro. Ook de Vlaamse regering heeft die boodschap begrepen. Twee weken geleden kondigde ze aan dat ze de erfbelasting wil verlagen. De langstlevende partner krijgt een extra vrijstelling van 50.000 euro en de hoogste tarieven worden verlaagd van 65 tot 55 procent.

Ondanks die trend blijft nog altijd een ander fenomeen bestaan: dat van de dubbele erfbelasting. Bij gebrek aan internationale regels – ook in de Europese Unie – zijn landen in principe volledig vrij hun systeem van successierechten zelf te bepalen. Zo bestaat de kans dat een erfenis door de verschillen in regelgeving in meer dan één land wordt belast.

Dat ondervond onlangs een naar Spanje geëmigreerde Vlaamse vrouw na het overlijden van haar vader, die in Vlaanderen woonde. Aangezien in België de successierechten zijn verschuldigd op basis van de laatste woonplaats van de overledene, betaalde de vrouw in Vlaanderen erfbelasting op haar deel van de nalatenschap. Haar verbazing was groot toen ze ook in Spanje successierechten moest afdragen op dezelfde erfenis. In Spanje zijn successierechten niet verschuldigd op basis van de woonplaats van de overledene, maar op basis van de woonplaats van de erfgenaam.

Twee keer erfbelasting betalen in twee landen van de Europese Unie? Ja, het kan. Hoe onwaarschijnlijk het ook mag klinken, er is geen enkele regel die een dubbele erfbelasting binnen de Europese Unie verbiedt. Het Europees Hof van Justitie heeft dat bevestigd in het arrest-Block van 12 februari 2009. Het hof stelde daarin dat een dubbele erfbelasting in twee Europese lidstaten niet in strijd is met het vrije verkeer van kapitaal. De rechtbank in Antwerpen volgde dat standpunt in een vonnis van 15 april 2016, dat ook ging over een geval van Belgisch-Spaanse dubbele erfbelasting.

De Vlaamse vrouw in ons voorbeeld gooide het over een andere boeg. Zij vocht de dubbele erfbelasting aan, niet op basis van het vrije verkeer van personen en kapitaal in het Europese recht, maar op basis van de Belgische Bijzondere Financieringswet. Die bepaalt dat de gewesten een dubbele belasting moeten vermijden als ze hun fiscale bevoegdheid uitoefenen.

De Vlaamse Belastingdienst die over het bezwaarschrift moest oordelen, besliste echter dat het verbod op een dubbele erfbelasting in die wet enkel geldt in de relatie tussen de Belgische gewesten, en niet in de relatie tussen een gewest en een andere staat. Met de beslissing dat het verbod in de Bijzondere Financieringswet enkel geldt binnen de landsgrenzen en niet daarbuiten, bleef de vrouw in de kou staan, zelfs in Spanje.

Dat zo’n dubbele erfbelasting in 2018 nog mogelijk is in de Europese Unie, is wraakroepend, maar het is wel een bittere realiteit. Er kan enkel worden vastgesteld dat politici er geen enkele aandacht aan besteden, en dat ze dus kennelijk die vorm van dubbele belasting aanvaarden.

De boodschap voor de burger is duidelijk: als de overheid niet voor zijn fiscale zielenheil zorgt, moet hij het zelf doen. Wie dus overweegt op zijn oude dag een tweede verblijf in het buitenland te kopen of naar de zon te emigreren, staat het beste stil bij zijn successie. Als er een kans bestaat dat erfgenamen twee keer erfbelasting moeten afdragen, kan een goed begeleide successieplanning een hoop ellende besparen.