‘Tobintaks niet meer dan symptoombestrijding’

Volgens Luc Aben, hoofdeconoom bij Van Lanschot Bankiers, is een tobintaks enkel zinvol in een globale taxshift. “Schijnbaar doortastende maatregelen zijn meestal slechts symptoombestrijding. Ook voor een Tobintaks die pretendeert de speculatie tegen te gaan, lijkt dat het geval.”

Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) wil graag af van de invoering van de Tobintaks. Waarom is die belasting een goed of een slecht idee? En zal hij er ooit komen?

Luc Aben: “Financiële markten vervullen vaak een signaalfunctie, zoals kanaries in de koolmijn. Natuurlijk vindt niet iedereen elk signaal steeds even leuk. Zogenaamde ‘speculanten’ zijn dan een populaire (populistische?) bliksemafleider voor de echte, onderliggende problemen. Schijnbaar doortastende maatregelen, zoals het opschorten van de handel of een verbod op bepaalde posities, klinken goed. Toch zijn ze meestal slechts symptoombestrijding. Ook voor een Tobintaks die pretendeert de speculatie tegen te gaan, lijkt dat het geval. Misschien kan dergelijke taks wél een nieuwe bron van overheidsfinanciering zijn. Als onderdeel van een soort globale taxshift. Veel regeringen zijn daar naarstig naar op zoek. Opletten echter dat de uiteindelijke kostprijs niet hoger is dan de opbrengst. Bovendien is het op nationaal niveau al moeilijk om een sereen en verstandig fiscaal debat te voeren. Terwijl Tobin een internationaal figuur bij uitstek is. Dat wordt dus zeer moeilijk.”

In Japan lijken de negatieve rentes niet aan te slaan. De yen is in tegendeel zelfs gestegen. Wat kan het land nu nog doen? En dreigt voor ons in de eurozone een gelijkaardig scenario?

Luc Aben: “In essentie is economie eenvoudig: groei is het resultaat van twee factoren. Hoe groot is de beroepsbevolking? En hoe productief verloopt de productie? De Japanse beroepsbevolking krimpt al twee decennia. Vergrijzing is geen louter Europees fenomeen. Om de groei op peil te houden, rest er dus niks anders dan inzetten op meer efficiëntie, op een hogere productiviteit. Dat vraagt echter hervormingen. Vaak van diepgewortelde patronen, tegen ‘gevestigde belangen’ en ‘verworven rechten’ in. Voor ons Europeanen, is Japan in zeker zin het empirische bewijs van wat er gebeurt als we onvoldoende toekomstgericht en structureel ingrijpen. Op velerlei vlak. Een flankerend ruim monetair beleid mag dan best. Het geeft zuurstof tijdens de inspanningen. Maar centrale banken kunnen het niet alleen. Het is aan alle overige maatschappelijke actoren om de toegediende zuurstof om te zetten in een stevige economische conditie. Zo’n conditieopbouw betekent vaak het breken met oude gewoontes. Ook als het over de economische en maatschappelijke organisatie gaat.”

In Schotland winnen de nationalisten de verkiezingen. Vreest u voor het einde van het Verenigde Koninkrijk als de Britten bij het referendum voor een exit uit de Europese Unie stappen? En hoe moet een belegger zich wapenen voor het tumult op de markten dat daardoor kan ontstaan?

Luc Aben: “Het Brexit-referendum sluipt dichterbij. Peilingen wijzen op een ‘close call’. En alsof dat nog niet spannend genoeg is, voegt de nieuwe verkiezingsoverwinning van de Schotse nationalisten een bijkomend scheutje onzekerheid toe. Hoewel een Brexit niet ons centrale scenario is, wordt het afwachten. Zowel wat betreft de uitslag, als de concrete economische gevolgen van een eventuele Brexit en/of Schotse onafhankelijkheid. De schattingen over de mogelijke economische impact lopen ver uiteen. Maar bijna allemaal hebben ze een minnetje voor de uitkomst van de berekening staan. Zowel voor het UK als voor de rest van Europa. Naast deze concrete cijfertjes, zou er op langere termijn natuurlijk de bredere politieke impact zijn. Het reeds verlamde Europa, dat van de ene crisis naar de andere strompelt, dreigt dan uiteindelijk helemáál uit elkaar te vallen. Beurzen zouden dergelijk scenario niet leuk vinden. Tijdelijk de traditionele veilige havens opzoeken, bijvoorbeeld Duitse en Amerikaanse staatsleningen of goud, lijkt dan verstandiger.”