‘Slogans bemoeilijken een volwassen debat over de erfbelasting’

MoneyTalk vroeg experts in verscheidene vakgebieden hun mening over de Vlaamse erfbelasting. Socioloog Wim Van Lancker vindt het spijtig dat politici met slogans op de gevoelens van de kiezers inspelen. Dat staat een rationeel debat over een belasting op vermogenstransfers in de weg.

“Met slogans zoals ‘de erfbelasting is een belasting op verdriet’ maken politici een volwassen debat over de erfbelasting zeer moeilijk”, vindt Wim Van Lancker, docent sociaal werk en sociaal beleid verbonden aan het Centrum voor Sociologisch Onderzoek van de KULeuven en het Centrum voor Sociaal Beleid van de Universiteit Antwerpen.

“Erfenissen zijn een doorgeefluik van ongelijkheid. Verschillende studies tonen aan dat erfenissen een belangrijke rol spelen in een stijgende ongelijkheid.”

Hij verwijst onder meer naar de studie van de Franse econoom Thomas Piketty. Een van diens bevindingen is dat de kloof met de allerrijksten vergroot als het rendement op kapitaal hoger is dan de economische groei.

Waarom vindt u het zo belangrijk dat een maatschappelijk debat gevoerd wordt over de erf- en schenkbelasting?

WIM VAN LANCKER: “Een aanzienlijk deel van het vermogen van de toplaag resulteert uit schenkingen en erfenissen. Dat kun je niet zomaar inhalen door te werken en te sparen, zeker niet als het inkomen uit arbeid zwaar belast wordt. Het budget dat nu gebruikt wordt om de erfbelasting te laten zakken, zou beter worden ingezet om de belasting op arbeid verder te doen dalen. Als je de lasten op de lonen doet dalen, heeft dat een onmiddellijk effect. Arbeid wordt minder duur en er zullen meer mensen aan het werk raken.

“De voorsprong die mensen krijgen wanneer ze in een vermogende familie opgroeien, is ongelooflijk. Ze hoeven zich geen zorgen te maken over geld, maar ze krijgen ook op andere fronten een voorsprong. De ouders zijn meestal ook hoogopgeleid. De kinderen worden goed omkaderd en krijgen alle kansen en aanmoedigingen om voort te studeren. De hamvraag is in hoeverre de overheid recht heeft op een deel van die grote vermogens.”

Heeft de overheid recht op een deel van die vermogens?

VAN LANCKER: “Er is veel weerstand in de maatschappij tegen de erfbelasting. Nochtans zijn die grote vermogens vaak voor een deel opgebouwd met de hulp van de gemeenschap. Om die discussie te ontmijnen lanceerde de vorig jaar overleden econoom Tony Atkinson het idee dat de inkomsten uit de erfbelasting niet naar de overheid gaan. Atkinson stelde voor dat het geld via een fonds zou worden geïnvesteerd in de toekomst van kinderen die het niet breed hebben thuis, zodat ook zij met betere kansen aan de start komen.”

De regering heeft beslist sommige tarieven te verlagen en vrijstellingen in te voeren voor bepaalde doelgroepen. Er is dus wel nog altijd een belasting. Is de verlaging van de tarieven een vergissing?

VAN LANCKER: “Piketty noemt een belasting van 50 à 60 procent op erfenissen optimaal. De optimale hoogte van de erfbelasting bepalen is moeilijk, maar in historisch opzicht is ze vandaag al erg laag. Ik zou dus vooral nadenken over hoe we de sterkste schouders de zwaarste lasten kunnen laten dragen. Vooral de grote vermogens vinden de minst belaste weg door bijvoorbeeld al grote sommen te schenken tijdens hun leven. De concentratie van de erfenissen is groter dan vroeger.

“Sinds de jaren zeventig is internationaal de trend dat de erfbelastingen dalen. Verscheidene landen hebben de tarieven verlaagd of de erfbelasting zelfs volledig afgevoerd. We mogen in België niet blind zijn voor wat in het buitenland gebeurt en we moeten oppassen met het invoeren van de een of andere meerwaarde- of vermogensbelasting die de grote vermogens naar het buitenland riskeert te jagen. Tegelijk geloof ik niet dat mensen massaal emigreren om hun erfgenamen na hun dood erfbelasting te besparen.”