Wie een schenking doet van geld of effecten en successierechten wil vermijden als de schenker binnen de drie jaar overlijdt, krijgt van zijn bankier steeds vaker de raad om dat zonder notaris te doen. U zou dan het ereloon van de notaris uitsparen en alles zou dan ook veel sneller kunnen gebeuren. Maar klopt dat wel en hoe gaat u concreet te werk?
Een vaak gebruikte manier om waardevolle roerende goederen zoals geld, effecten,… te schenken is gebruik te maken van de zogenaamde hand- of bankgift. In deze gevallen moeten er geen schenkingsrechten worden betaald. Anderzijds hebt u de mogelijkheid om roerende goederen te schenken tegen betaling van een uniform, verlaagde registratierecht van 3% (in rechte lijn en tussen echtgenoten) in Vlaanderen en Brussel en van 3,3% in Wallonië. In de praktijk is er toch heel wat verwarring hoe beide manieren zich tegenover elkaar verhouden.
Schenken zonder notaris is soms mogelijk
Artikel 931 van ons Burgerlijk Wetboek stelt uitdrukkelijk dat ‘alle akten houdende schenking onder de levende worden verleden voor notaris’. Dat betekent dus concreet dat wie een schenking wil doen, daarvoor naar een notaris moet gaan. Als deze vormvoorwaarden (notariële akte) miskend werden, dan heeft dit tot gevolg dat de schenking nietig is. Maar op dit principe zijn een aantal belangrijke uitzonderingen waaronder de bank- en handgift.
Hoe komt dat?
Voor de klassieke handgift van bijvoorbeeld geld of kunstwerken is geen notariële akte vereist. Dit komt omdat de handgift geen vormelijk contract is, maar tot stand komt door de materiële overdracht van het geschonken goed. Hierdoor verliest de schenker de eigendom en wordt de begiftigde onmiddellijk en onherroepelijk eigenaar van het goed. Uiteraard maakt men veiligheidshalve wel best achteraf de nodige bewijzen op via de klassiek aangetekende brieven of een bewijsdocument (een zogenaamd pacte adjoint).
Bij een bankgift gaat men in eerste instantie het geld of de effecten overschrijven van de (effecten)rekening van de schenker naar de (effecten)rekening van de begiftigde. Uit de overschrijving van het geld of de effecten blijkt op zich eigenlijk niet dat het om een schenking gaat. Men kan immers een overschrijving doen om verschillende redenen. Het kan bijvoorbeeld gaan om een lening, de betaling van een aankoop, een terugbetaling,… Het zogenaamd neutrale karakter van de overschrijving is essentieel. De schenking zelf mag enkel onrechtstreeks blijken, bijvoorbeeld uit bijhorende briefwisseling of uit een bewijsdocument (pacte adjoint) waaruit duidelijk de wil van de partijen blijkt om een schenking te doen. Vandaar dat u ook niet op de mededeling van de overschrijving ‘schenking’ mag vermelden.
De vervelende termijn van drie jaar
De hand- en bankgift blijven meer dan ooit populair. Zeker nu duidelijk is dat ze niet onder de fameuze antimisbruikbepaling vallen en ze zelfs uitdrukkelijk op de zgn. witte lijst staan in de circulaire van 19 juli 2012 die de fiscus publiceerde over de antimisbruikbepaling. Maar een groot nadeel van klassieke hand- of bankgift blijft natuurlijk wel dat de schenker na de schenking nog minstens drie jaar in leven moet blijven. Anders betalen de erfgenamen toch nog successierechten op de hand- of bankgift. Dat kan vermeden worden door het bewijs van de hand of bankgift (de aangetekende brieven of een pacte adjoint, zie model kader) te registeren op een registratiekantoor en hierop schenkingsrechten te betalen. Voor een schenking tussen echtgenoten en in rechte lijn – bijvoorbeeld tussen ouders en kinderen – betaalt u 3% op de waarde van de schenking (3,3% in Wallonië). Ter informatie: doet u de schenking voor een Belgische notaris, dan speelt die termijn van drie jaar niet, omdat alle Belgische notariële akten geregistreerd moeten worden. Maar u betaalt dan niet alleen de schenkingsrechten, maar ook het ereloon van de notaris (+/- 1000 à 2000 euro).
Zelf (snel) registeren kan ook
Bankiers raden daarom steeds vaker aan om zelf het bewijsdocument van de hand- of bankgift te registreren tegen het vlak tarief (bv. 3% tussen ouders en kinderen). Dat gaat sneller, u spaart het ereloon uit en de drie jaar speelt ook niet meer. Als u bijvoorbeeld een bankgift vandaag doet, dan staat het bedrag of staan de effecten vaak nog dezelfde dag op de rekening van de begunstigde en kunt u de volgende morgen een bewijsdocument opmaken en gaan registreren op een registratiekantoor. Alles is dan rond binnen de 24 uur.
Johan Steenackers
