Kersvers Europees parket stuit op 14 miljard euro fraude in 1.100 strafdossiers

Sinds anderhalf jaar zijn de Europese procureurs actief in fraudedossiers die de Europese Unie treffen. Met de coördinatie vanuit Luxemburg kunnen ze sneller en efficiënter optreden in btw- en subsidiefraude dan nationale parketmagistraten, zegt onze Europese procureur Yves Van Den Berge.

Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) publiceerde onlangs zijn eerste jaarrapport, anderhalf jaar na de oprichting. Zijn Europese procureurs voerden vorig jaar 1.117 onderzoeken naar misdrijven met een totale schade van 14 miljard euro. De helft van dat bedrag had te maken met btw-fraude. Er werd voor 360 miljoen euro beslag gelegd. In ons land startten de twee in Brussel operationele Europese ‘gedelegeerde procureurs’ vorig jaar 21 nieuwe onderzoeken met een totaal schadebedrag van 1,1 miljard euro.

“Het aantal dossiers en de hoogte van de schadebedragen bewijzen het belang en de slagkracht van de nieuwe instelling”, zegt onze landgenoot Yves Van Den Berge, een van de centrale Europese procureurs in Luxemburg. Momenteel superviseert hij bijna vijftig strafonderzoeken in België.

50,5 miljard euro fraude

Het European Public Prosecutor’s Office (EPPO), zoals het EOM officieel heet, werd bij Europees verdrag opgericht om strafbare feiten te onderzoeken die de financiële belangen van de Europese Unie schaden. De schade door btw-fraude raamt de Europese Commissie op 50 miljard euro. Nog een half miljard euro schade is een gevolg van andere frauduleuze feiten, zoals gesjoemel met subsidies of corruptie, die meestal budgettaire gevolgen heeft.

In het dossier Qatargate kwam het EOM bijvoorbeeld niet tussenbeide, omdat er enkel sprake was van corruptie met fondsen uit het Midden-Oosten, die geen impact hebben op het budget van de Europese Unie. Het EOM onderzocht wel een dossier, waarin een Griekse volksvertegenwoordiger haar parlementaire medewerkers inschakelde voor private doeleinden. In dat geval werd een onderzoek gevoerd over verkeerd gebruik van Europese budgetten.

Het EOM staat onder leiding van hoofdprocureur Laura Codruța Kövesi, die in Roemenië bijzonder actief was als een aanklager in corruptiezaken. Elk van de 22 EU-lidstaten die opteerden om mee te werken aan het EOM, vaardigt op de hoofdzetel in Luxemburg een centrale Europese procureur af. Die coördineert de onderzoeken door de nationaal operationele gedelegeerde Europese procureurs.

“Deze Europese procureurs hebben dezelfde bevoegdheden als nationale openbare aanklagers”, aldus Yves Van Den Berge. “Voor bepaalde onderzoeksdaden, zoals de telefoontap of een huiszoeking, moeten zij de toelating vragen aan een Belgische onderzoeksrechter.” België heeft zeven onderzoeksrechters, die gespecialiseerd zijn in deze Europese strafdossiers. Zo ontstaan ook in ons land gespecialiseerde magistraten met ervaring in Europese fraude. Een Europees strafrecht bestaat niet, dus geldt de nationale strafmaat ook in Europese fraudedossiers. Van Den Berge: “Dat kan tot gevolg hebben dat hetzelfde misdrijf dat het EOM onderzoekt in het ene land strenger bestraft wordt dan in het andere.”

De Europese procureurs doen hun onderzoek in samenwerking met de Belgische federale politie. Voor btw- of douanedossiers doen ze een beroep op de Bijzondere Belastinginspectie of de douane. In Europa is ook nog het Europees bureau voor fraudebestrijding actief, ook wel OLAF genoemd. Dat heeft echter geen strafrechtelijke bevoegdheid en voert enkel administratieve onderzoeken. Als OLAF niet alleen onregelmatigheden, maar doelbewuste fraude naar boven brengt, meldt het dat aan het EOM, dat de zaak dan overneemt.

Het beleid van het EOM wordt uitgestippeld door de centrale Europese procureurs in Luxemburg. Die oefenen ook de controle uit op de onderzoeken van de gedelegeerde procureurs in de lidstaten. In België kan een nationale procureur seponeren om opportuniteitsredenen als de schade uit fraude werd vergoed en de vermeende strafpleger geen strafblad heeft. De Europese procureurs kunnen dat niet in hun dossiers. “Een onderzoek door het EOM kan wel leiden tot een minnelijke schikking als de fraudepleger een schadevergoeding én een boete heeft betaald”, stelt Van Den Berge. “Daarover oordelen drie Europese procureurs van een andere nationaliteit dan degene van wie het onderzoek voerde.”

Operatie Admiral

Het EOM kwam al enkele keren in het nieuws. Zo coördineerde het in oktober 2022 een onderzoek naar btw-fraude in veertien landen, waaronder België. Die Operatie Admiral startte in een fiscaal onderzoek naar een kleine btw-carroussel met gsm’s in Portugal. Toen hij operationeel werd, nam de Portugese Europese procureur de zaak over. Een grensoverschrijdend onderzoek door het EOM in Luxemburg, gedelegeerde Europese procureurs, OLAF en nationale politiediensten rafelde na enkele maanden een netwerk van 600 personen en 9.000 ondernemingen uiteen. Die hadden samen een btw-fraude van 2,2 miljard euro gepleegd. Dat was de grootste btw-carroussel die ooit aan het licht kwam.

“Dat dossier toont aan dat Europese fraudedossiers vandaag met meer slagkracht kunnen worden behandeld dan vroeger”, getuigt Van Den Berge. “Voorbij is de tijd dat we voor een grensoverschrijdende btw-carroussel – en dat is élke carrousel – moesten werken met klassieke instrumenten zoals rogatoire commissies. Dat rekt een onderzoek, waardoor de spilfiguren van de fraude met de noorderzon kunnen verdwijnen als ze onraad ruiken. Nu kon de ene Europese procureur letterlijk aankloppen bij de buurman in Luxemburg om het onderzoek gecoördineerd te voeren. In enkele dagen werd beslist om op relatief korte termijn in veertien lidstaten tegelijkertijd onderzoeksdaden, zoals huiszoekingen, uit te voeren. De verrassing in het frauduleuze netwerk was compleet. De Europese Justitie is sneller en efficiënter geworden.”