Door een schenking of een erfenis hebben ouders vaak het vruchtgebruik en kinderen de blote eigendom. Kunnen de ouders later afstand doen van dat vruchtgebruik zonder schenk- of erfbelasting te betalen?
Nogal wat schenkingen tussen ouders en kinderen gebeuren met voorbehoud van vruchtgebruik. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om de schenking van onroerend goed, een beleggingsportefeuille of het familiebedrijf. Door de kinderen de blote eigendom te schenken en het vruchtgebruik voor zich te houden, behouden de ouders niet alleen de vruchten (huur, intresten, dividenden,), maar ook een stuk controle.
Maar ook als gevolg van een erfenis is het vaak zo dat de langstlevende ouder het vruchtgebruik krijgt en de kinderen de blote eigendom. Na verloop van tijd willen ouders vaak afstand doen van dat vruchtgebruik. Kan dat dan belastingvrij?
Een klassiek voorbeeld is ouders die een verhuurd appartement in blote eigendom schenken aan hun kinderen. Op die manier staat het appartement al op naam van hun kinderen en genieten zij nog de huur van het appartement. Maar op een bepaald moment hebben de ouders die maandelijkse huur eigenlijk niet meer nodig. Ze zouden graag afstand doen van hun vruchtgebruik, zodat de huur naar de kinderen gaat, die het extra inkomen beter kunnen gebruiken.
Maar het kan bijvoorbeeld ook gaan om een familievennootschap die geschonken is met voorbehoud van vruchtgebruik. Zo behouden de ouders de dividenden en het stemrecht. Maar ook daar is de kans groot dat de ouders zich op een bepaald moment volledig willen terugtrekken uit de vennootschap en alles willen overlaten aan de kinderen.
Hoe doe je het concreet?
Wat moeten de ouders in ons voorbeeld concreet doen als ze afstand willen doen van hun vruchtgebruik. Het vruchtgebruik kan eindigen door de eenzijdige afstand door de vruchtgebruiker (de ouders) van zijn rechten. Als het om onroerend goed gaat (bijvoorbeeld een appartement), dan moet je daarvoor naar een Belgische notaris stappen. Gaat het om roerende goederen (bijvoorbeeld de familievennootschap), dan is dat geen verplichting. De afstand is dan ook onderhands mogelijk, hoewel we zouden aanraden te kiezen voor een notariële akte.
Kan dat onbelast?
Als al schenkbelasting is betaald op de volle eigendom, dan is de afstand van vruchtgebruik vrij van schenkbelasting. Dat is het geval bij een schenking van naakte eigendom voor een Belgische notaris. In de andere gevallen geldt ook het principe dat een zuiver en eenvoudige afstand van een recht van vruchtgebruik niet belast wordt als een schenking. Het vruchtgebruik dooft immers gewoon uit en de blote eigenaar wordt volle eigenaar, dus er is geen schenkbelasting verschuldigd.
Maar als er een zogenoemd begiftigingsoogmerk is, dan is toch sprake van een schenking waarop schenkbelasting verschuldigd is. In principe is het aan de fiscus om aan te tonen dat er een begiftigingsoogmerk was.
Om problemen te vermijden, gaat men in de praktijk steeds vaker de reden van de afstand uitdrukkelijk in de schenkingsakte zetten. Een ouder die afstand doet van zijn vruchtgebruik op een kustappartement, zal dat bijvoorbeeld doen omdat er herstellingswerken moeten worden uitgevoerd en hij wegens zijn hoge leeftijd niet meer in staat is aan de plichten van de vruchtgebruiker te voldoen. Uit een aantal recente voorafgaande beslissingen, blijkt echter dat de Vlaamse belastingdienst de regels (te) strikt interpreteert. Laat je dus deskundig bijstaan.
