Hoe maakt u een slim testament?

U kunt uw successie plannen door een slim testament te maken. Hoever kunt u daarin gaan?

Niet alleen een schenking, maar ook een testament kan grote diensten bewijzen als u uw successie fiscaal voordelig wilt plannen. Met een testament kunt u als erflater bepalen aan wie u uw goederen – of een deel ervan – wilt doen toevallen na uw overlijden. Dat betekent dat u uw leven lang over die goederen kunt blijven beschikken. Bovendien kunt u een testament op elk ogenblik herroepen.

Als u een testament maakt, moet u rekening houden met een aantal wettelijke regels. Uw huwelijkspartner, uw kinderen en uw ouders of grootouders zijn zogenoemde reservataire erfgenamen, die altijd een deel van de nalatenschap moeten krijgen. De omvang van de reserve voor uw kinderen hangt af van het aantal kinderen. Hebt u één kind, dan heeft het altijd recht op de helft van de nalatenschap. Zijn er twee kinderen, dan heeft ieder recht op een derde. Bij drie of meer kinderen moet drie vierde van uw nalatenschap naar de kinderen gaan.

Uw huwelijkscontract bepaalt de samenstelling van uw nalatenschap, en dus de vraag wie wat krijgt volgens de wettelijke regels. Met een testament kunt u het huwelijkscontract niet naast zich neerleggen, want dan zou u het eenzijdig wijzigen. Het contract heeft altijd voorrang.

Generation skipping

Generation skipping is een eerste techniek waarin u een testament kunt gebruiken om uw successie te plannen. Ze bestaat erin dat grootouders bij de verdeling van hun nalatenschap hun eigen kinderen overslaan en hun vermogen rechtstreeks doen toevallen aan hun kleinkinderen. Generation skipping kan ook worden gebruikt bij schenkingen.

Stel dat Ann, die weduwe is, haar huis heeft verkocht en in een woon-zorgcentrum verblijft. Ze heeft een roerend vermogen dat ongeveer 800.000 euro waard is. Ze heeft een zoon, die twee kinderen heeft. Als Ann geen testament opmaakt, gaat haar volledige vermogen naar haar zoon. Maar ze kan een testament opstellen, waarin ze bijvoorbeeld de helft legateert aan haar zoon en de andere helft aan haar twee kleinkinderen (ieder een vierde). Dat levert een mooie fiscale besparing op.

Het keuzelegaat

Als u getrouwd bent of samenwoont, wilt u ervoor zorgen dat uw partner na uw overlijden niets te kort komt. Ideaal is dat uw partner dan vrij kan kiezen wat hij in volle eigendom of in vruchtgebruik uit uw nalatenschap wil verkrijgen, afhankelijk van wat voor hem op dat moment het beste uitkomt. Die keuze zal anders zijn als uw partner op 35-jarige leeftijd alleen achterblijft met twee kleine kinderen, dan wanneer hij 85 is als u overlijdt. Elke keuze heeft verschillende fiscale gevolgen. Met zijn keuze kan uw partner de successie voor een belangrijk deel fiscaal optimaliseren.

Echtparen met een huwelijksgemeenschap kunnen in hun huwelijkscontract zo’n keuzebeding inbouwen. Stellen die getrouwd zijn met een zuivere scheiding van goederen, of die wettelijk of gewoon feitelijk samenwonen, kunnen min of meer hetzelfde bereiken door een testament met meerdere keuzemogelijkheden op te maken. Zo’n keuzelegaat kan zowel betrekking hebben op onverdeelde als op eigen goederen.

Zo kunt u een deel van uw vermogen via een testament nalaten aan uw partner, die dat deel na uw overlijden kan opvullen met goederen naar keuze. Of u kunt bepalen dat uw partner vrij goederen kan kiezen binnen het beschikbare deel. Bij die keuze moet hij rekening houden met de fiscale gevolgen. Zo is de gezinswoning in Vlaanderen, Brussel en Wallonië vrijgesteld van successierechten ten voordele van de langstlevende partner. Door de gezinswoning te kiezen, kan uw partner dus successierechten uitsparen.

Het restlegaat of doorschuiflegaat

Bij een restlegaat maakt u een testament op waarbij u een deel of het geheel van uw nalatenschap doet toevallen aan een ‘eerste begunstigde’, en wat overblijft bij het overlijden van die eerste aan een ‘tweede begunstigde’. De tweede krijgt dus de rest, vandaar de naam ‘restlegaat’. Het is een variant op de populaire doorschuif- of de restschenking. Bij een restlegaat is er geen fiscale besparing op het eerste niveau, maar wel op het tweede.

Een voorbeeld: Wim heeft twee kinderen, Luc en Bert, die normaal ieder de helft van zijn nalatenschap erven. Als hij overlijdt en Luc – die geen kinderen heeft – later op zijn beurt zou overlijden, gaat de nalatenschap volgens de wet naar Bert, die daarop in Vlaanderen successierechten betaalt vanaf 30 tot 65 procent – het tarief in zijlijn voor broers en zussen. Via een restlegaat kan Wim dat voor een stuk opvangen. Door het restlegaat komen de goederen die Luc heeft geërfd – of wat ervan overblijft – bij diens overlijden toe aan Bert tegen het voordeligere successietarief in rechte lijn. Dat komt omdat het dubbellegaat uitgaat van Wim, de vader van Luc en Bert. Zonder het restlegaat is één keer het tarief in rechte lijn verschuldigd, en vervolgens het tarief in zijlijn.

Het volledige dossier over testamenten leest u in Trends van 2 oktober 2014.