Het Zwitserse Zug is het belastingparadijs voor cryptomunten
Met 11 procent miljonairs en het grootste aantal Porsche-rijders van het land, is Zug een van de rijkste plekken in Zwitserland. Het belastingparadijs richt de blik nu op fintech en heeft zichzelf uitgeroepen tot Crypto Valley, de hoofdstad van de digitale valuta.
Groene weilanden, besneeuwde bergtoppen, vakwerkboerderijen en pittoreske kerkjes volgen elkaar op. En dan opeens rijzen lelijke huizenblokken en saaie kantoorflats op. Karakterloze straten leiden naar het oude centrum van Zug. Fraai is het niet, het hoofdstadje van het gelijknamige Zwitserse kanton. Rijk is het des te meer.
Zug is een belastingparadijs voor rijke particulieren en voor 32.000 bedrijven, waarvan vele niet meer dan een brievenbus zijn. Achter de monotone façades gaan de juridische hoofdkantoren van wereldspelers schuil, die hebben gekozen voor de fiscale luwte van het plaatsje.
Maar behalve als domicilie voor brievenbusfirma’s en draaischijf voor de wereldwijde grondstoffenhandel, is Zug nu vooral bekend om zijn fintechindustrie. Nu achter waardetransacties almaar meer via nieuwe digitale technologie schuilt, wil Zug daarin een hoofdrol spelen. Het heeft zichzelf uitgeroepen tot hoofdstad van digitale valuta. Sinds 2013 is het ‘Zug, Crypto Valley’.
Als je je afsluit voor die nieuwe ontwikkeling, ben je een verliezer” Bernard Neidhart, hoofd economische zaken van het kanton Zug
Fintechpioniers lanceerden de term als tegenhanger van Silicon Valley in Californië. Het miste zijn uitwerking niet. De eerste firma’s in digitale valuta verhuisden van overal ter wereld naar Zug. “Vooral de pioniers van de digitale munt Ethereum hebben in het begin veel gedaan”, weet cryptopionier Marc Bernegger ( zie kader).
“De Crypto Valley Association was de eerste vereniging ter wereld die de belangen van fintechstartups bundelde en dat trekt dan weer anderen aan. Iedere week komen nieuwe investeerders van overal ter wereld naar Zug.” De overheid ontvangt ze met open armen. Op het gemeentehuis kun je in bitcoin betalen.
Juristen en politieke steun
Tien tot twintig start-ups per week kloppen bij hem aan, vertelt Vasily Suvorov, de ondervoorzitter van de Zug Crypto Valley Association. De vereniging groeide in 2017 van een dozijn oprichters aan tot de meer dan 500 leden die het nu heeft. De helft van de bedrijfjes is Zwitsers, de andere helft is internationaal. Het blockchain-ecosysteem dat in Zug is opgebouwd, moet onderhouden worden. Dat is de voornaamste missie van de vereniging.
Daarbij zijn juristen onontbeerlijk. Die zijn er in Zug genoeg. De duizenden brievenbusbedrijfjes moeten het juridische raamwerk hebben om hun fiscale vestiging te onderbouwen. Die noodzaak is zo mogelijk nog groter bij de nieuwe blokketentechnologie. Die berust op algoritmes die worden ontworpen door computerspecialisten die zich overal ter wereld bevinden, behalve in Zug. Het recept van Zug, zegt Suvorov, is teamsport.
“Als je niet samenwerkt, kom je nergens. Je hebt regels nodig, een gemeenschappelijke gedragscode. Wij hebben werkgroepen voor cybersecurity, voor fiscale autoriteiten. We betrekken opleidingen bij ons werk. De Crypto Valley Association is ook actief in een bredere omgeving: de Greater Zurich Area, in de omgeving van de Technische Universiteit Lausanne, in Ticino. Zo krijg je een ecosysteem dat functioneert.” Crypto Valley Zug moet een ‘one stop shop’ worden. Ook de steun van de overheid in Zug is cruciaal.
Die steun is er. Crypto Valley staat op nummer 2 in een ranglijst voor Europese regio’s van de toekomst. Sinds de invoering van het gunstige fiscale regime voor buitenlandse holdings in de jaren veertig is Zug elk jaar attractiever geworden, zegt Bernard Neidhart, hoofd economische zaken van het kanton Zug. Later ontdekten de grondstoffenhandelaren het plaatsje om hun hoofdkwartier te vestigen.
“Die infrastructuur is de humuslaag voor de blockchain-industrie van nu. Wij geven geen vestigingssubsidie, maar de overheid faciliteert maximaal. De deur in Zug staat altijd open, we geven een blockchain-ondernemer toegang tot ons hele lokale netwerk.”
Onderwijs en onderzoek
Het verhaal gaat dat ook ongewassen computernerds met hoodies serieus worden genomen en persoonlijk advies krijgen. Neidhart: “Je hebt hier te maken met artificiële intelligentie, en als je je afsluit voor die nieuwe ontwikkeling, ben je een verliezer. Gelukkig heeft Zwitserland een gedecentraliseerde democratie. Wij bepalen onze wetten van onderaf.”
Het Zwitserse bankgeheim is intussen onder buitenlandse druk bezweken. Ook moet Zug onder druk van de OESO en de Europese Unie zijn gunstige fiscale vestigingscondities voor buitenlandse holdings opgeven. Neidhart maakt er niet meer haast mee dan de andere OESO-landen. Maar de term Crypto Valley helpt toch niet echt om weg te komen van de associatie met duistere fiscale constructies?
Neidhart: “Het was nooit een masterplan van de regering Zug zo te noemen. Wij ondersteunen alleen. De term is organisch ontstaan. Hij is door de blockchain-entrepreneurs zelf verzonnen.”
Aan de overkant van het meer, nog net in kanton Zug, ligt het plaatsje Risch/Rotkreuz, waar de Hogeschool Luzern haar IT-campus heeft gevestigd. Kantoren van farmareuzen, van Porsche en verzamelgebouwen van start-ups staan er te midden van de groene weiden. Met al die bedrijven werkt de hogeschool nauw samen.
De fintechcampus is de ruggengraat van Crypto Valley Zug. Door hun stages bij traditionele bedrijven kunnen de studenten de blockchain-technologie die ze op school leren, direct uitrollen. Ook wordt via stimuleringsprogramma’s samengewerkt met tal van fintechstart-ups, die in hun ontwikkeling gevoed worden door de laatste stand van onderzoek.
Geen cryptomunten op de bank
Er is één grote bedreiging voor het succes van Crypto Valley Zug. Bedrijven die digitale munten uitgeven, kunnen in Zwitserland geen bankrekening openen. Zodra je de digitale miljoenen wilt omwisselen in euro’s, dollars of Zwitserse franken moet je uitwijken naar Liechtenstein.
Zwitserse banken mogen geen zaken doen met bedrijven waarvan niet zeker is waar ze hun geld vandaan halen. Want hoe vaak ook beweerd wordt dat de koper en verkoper van cryptogeld altijd via de blockchain achterhaald kunnen worden, transacties in cryptomunten lijken nog het meest op de anoniem genummerde Zwitserse bankrekeningen van weleer. Het waren bij uitstek constructies voor het witwassen van geld. En daar wilde de bankensector onder de toenemende buitenlandse druk juist vanaf.
Er is één grote bedreiging voor het succes van Crypto Valley Zug. Bedrijven die digitale munten uitgeven, kunnen in Zwitserland geen bankrekening openen.
Daarom heeft Zwitserse overheid onlangs de Blockchain Task Force opgericht. Twee van de zeven Zwitserse ministers zitten in die werkgroep. Samen met wetenschappers, bankiers en andere overheden willen de ministers snel een brug slaan van Crypto Valley Zug naar de nationale overheid in Bern. Die laatste heeft namelijk nieuwe wetgeving in de maak die alle in Zwitserland gevestigde ondernemingen verplicht een Zwitserse bankverbinding te hebben.
Om de blockchainstart-ups aan boord te houden, is snel regulering geboden in het Zwitserse Wilde Westen. De financiële waakhond Finma heeft vorige maand een eerste leidraad voor de regulering van blockchainfirma’s uitgegeven. De Zwitserse Bankiersvereniging werkt op volle toeren aan een oplossing voor haar leden. Eind april komt de taskforce met eerste aanbevelingen over hoe de wet op het witwassen van geld kan worden toegepast in Crypto Nation Switzerland.
‘Een nieuwe bankencrisis zal de doorbraak van bitcoin betekenen’
Een van de belangrijkste voorvechters van bitcoin in Zwitserland is Marc Bernegger (39). Als bestuurder van onder meer de Crypto Finance Group, de Falcon Bank en adviseur van SwissRealCoin is hij mede-eigenaar van de gezaghebbende Crypto Finance Conference, die overal ter wereld wordt georganiseerd. Hij apprecieert vooral dat de Zwitserse overheid zich afzijdig houdt en het crypto-ecosysteem zich laat ontwikkelen, in plaats van het in de kiem te smoren. “Het slechtste dat een overheid kan doen is een technologie verbieden op basis van oude regelgeving. Dan gaat de ontwikkeling gewoon aan je land voorbij”, zegt Bernegger.
De Falcon Bank is een van de eerste vermogensbeheerbanken die zijn klanten beleggingen in cryptovaluta aanbiedt. “Bitcoin is een beleggingsvorm, net als goud. Zelfs de meest traditionele beheerders van familievermogens herinvesteren al een deel van hun goudbeleggingen in cryptogeld. Bitcoin is eigenlijk het nieuwe goud. Je houdt het in reserve. Transacties in bitcoin kosten extreem veel energie, ook daarom kun je dat digitale goud beter laten liggen.”
Volgens Bernegger stromen institutionele beleggers toe op de markt van de digitale valuta. Zij vormen de doelgroep van de Crypto Finance Group, de recentste investering van de cryptopionier. De groep biedt blockchaindiensten aan voor vermogensbeheer, en de handel in en het bewaren van kapitaal. Ze wist traditionele bankiers als Raymond Bär van Bank Julius Bär aan te trekken als bestuurslid. Een banklicentie is aangevraagd en wordt naar verwachting nog dit jaar toegekend.
Maar hoe kan een koersval, zoals die zich onlangs voordeed, voorkomen worden? Velen beschouwen de handel in virtuele munten als pure speculatie. Bernegger werpt tegen dat de blockchaintechnologie niet meer weg te denken valt uit de financiële wereld. “Hoe meer traditionele spelers de markt betreden, des te verfijnder de technologie wordt. Hoe meer mensen zich afwenden van geldverkeer dat onder controle staat van de nationale banken, hoe sneller de ontwikkeling van cryptogeld gaat. Ik kan me zo voorstellen dat een nieuwe financiële crisis de doorbraak zal betekenen voor de cryptovaluta. Vergeet niet dat de bitcoinbeweging een antwoord was op de bankencrisis van 2008. Een nieuwe recessie zal de trigger zijn voor die nieuwe vorm van geld beleggen.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier