Drie manieren om je successie in extremis te plannen

Het is nooit te vroeg om over je nalatenschap na te denken, maar jammer genoeg soms te laat. Welke mogelijkheden zijn er op het einde nog?

Wat als je plots te horen krijgt dat je niet lang meer te leven heeft, de tijd dringt en moet er snel actie moet worden ondernomen? Wat is er dan nog mogelijk om bepaalde personen te beschermen en daarnaast ook nog erfbelasting te besparen?

Schenk je goederen

Stel dat je te horen krijgt dat je terminaal ziek bent, dan kan je nog een deel van je vermogen wegschenken. Een bank- of handgift van roerende goederen heeft weinig zin want dan moet je nog minstens 3 jaar in leven blijven, zo niet betaalt de begiftigde toch nog erfbelasting op de schenking, de vroegere successierechten.

Maar men kan nog wel op het laatste ogenblik een notariële (of geregistreerde) schenking doen met betaling van schenkbelasting (plus het ereloon van de notaris bij een notariële schenking). Op deze schenking zijn er geen successierechten meer verschuldigd bij een later overlijden van de schenker.

Wanneer je recent een hand- of bankgift heeft gedaan en je vreest dat de termijn van 3 jaar niet meer zal gehaald worden, dan kan je deze alsnog laten registreren door de onderhandse schenkingsdocumenten aan te bieden op het bevoegde registratiekantoor en vooraf schenkbelasting te betalen.

In Vlaanderen bedraagt de schenkbelasting voor een roerend goed 3 procent voor een schenking aan de echtgenoot, samenwonende partner of erfgenaam in rechte lijn. Om dezelfde schenkbelasting te betalen als gehuwden moet een samenwonende in Vlaanderen wettelijk samenwonend zijn of meer dan één jaar feitelijk samenwonend. Voor schenkingen aan andere personen bedraagt de schenkbelasting 7 procent.

Een schenking van een onroerend goed (bijvoorbeeld een woning, grond…) gebeurt altijd via een notaris. Het schenkingstarief wordt berekend op de waarde van de goederen en hangt af van het gewest waar de schenker op het ogenblik van de schenking zijn fiscale woonplaats heeft, en van de verwantschap tot de schenker.

Het tarief is progressief: hoe hoger de waarde, hoe hoger de verschuldigde schenkbelasting. Vanaf 1 juli 2015 werd de schenkbelasting voor onroerende goederen in Vlaanderen grondig verlaagd waardoor vastgoed wegschenken vaak voordeliger is dan erven. In rechte lijn en tussen partners betaalt men 3 procent op de eerste schijf van 150.000 euro, 9 procent op de schijf van 150.000 tot 250.000 euro, 18 procent op de schijf van 250.000 tot 450.000 euro en 27 procent op het deel boven 450.000 euro.

Maak een testament

Op het einde van je leven kan je de vererving van je nalatenschap zelf vastleggen door nog snel een testament op te maken. Je kunt dit zelf opstellen of beroep doen op een notaris. Aan de hand van een testament kan je iemand buiten de wettelijke erfgenamen bevoordelen of een wettelijke erfgenaam meer geven dan zijn reservatair erfdeel.

Je mag door middel van een testament niet alles overmaken aan wie je maar wil; de rechten van de reservataire erfgenamen zoals kinderen zijn ook hier prioritair.

Het is ook mogelijk om op het einde van je leven nog een deel van je vermogen na te laten aan een goed doel. Hiervoor kan je beroep doen op een zogenaamd duolegaat. Dit is een testament waarbij een deel van de nalatenschap naar een goed doel – bijvoorbeeld het Rode Kruis – gaat en een ander deel naar bijvoorbeeld een vriend of een ver familielid. Doordat in het duolegaat wordt opgenomen dat het goede doel zowel zijn eigen successierechten als deze van de vriend of het familielid betaalt, kan je hiermee ook flink wat successierechten besparen.

Pas je huwelijkscontract aan

Door het huwelijkscontract aan te passen kan je ook last minute erfenisbeschikkingen treffen. Als je gehuwd bent onder het wettelijk stelsel, kun je bijvoorbeeld het gemeenschappelijk vermogen volledig overmaken aan de langstlevende echtgenoot (verblijvingsbeding) om deze maximaal te beschermen of de kinderen tijdelijk te onterven. Onterving van de kinderen met een verblijvingsbeding is niet mogelijk bij een later huwelijk.

Bij koppels gehuwd met scheiding van goederen of als de zieke partner eigen goederen heeft, bijvoorbeeld uit schenking of erfenis, kan de zieke partner zijn eigen roerend vermogen overdragen mits betaling van 3 procent schenkbelasting, ongeacht het bedrag.

De schenking gebeurt via de notaris omdat het risico op vroegtijdig overlijden uiteraard hoog is. Samenwonenden kunnen deze techniek ook toepassen omdat zij enkel eigen vermogen hebben. Opgelet, ook hier moet men rekening houden met de reserves van de kinderen.

Gehuwden met een gemeenschapsstelsel kunnen een bestaand huwelijkscontract laten wijzigen, waarbij je een deel van de roerende goederen uit de huwelijksgemeenschap overplaatst naar het vermogen van de partner van wie je verwacht dat hij of zij het langst zal leven.

De langstlevende zal dan bij overlijden van zijn of haar partner geen erfbelasting moeten betalen op de roerende goederen die hij of zij op die manier bovenop zijn helft in de huwgemeenschap verkrijgt. Bijgevolg betaalt u hierop de voordelige schenkbelasting van 3 of 3,3 procent in plaats van een erfbelasting – successierechten – die tot 27 of 30 procent kunnen oplopen.