‘Digitalisering van de belastingheffing: mind the gap’

Sinds minister Van Peteghem zijn voorstel voor de eerste fase van de fiscale hervorming heeft bekendgemaakt, is het onderwerp al enkele weken the talk of the town. Waar geen aandacht aan wordt besteed, zijn de plannen om verder te gaan in de automatisering van de belastingheffing. Het is een kwestie van moderniseren en vereenvoudigen. Daar heeft niemand wat op tegen.

Tegen de voorstellen die vandaag op tafel liggen, valt op het eerste gezicht ook weinig in te brengen (het gaat over e-invoicing en e-reporting in btw waardoor onder meer de jaarlijkse klantenlisting kan worden afgeschaft). Nochtans zijn er goede redenen om de automatisering van de belastingheffing met de nodig kritische aandacht te volgen.

De OESO stelde een nieuw belastingheffingsmodel voor, het Tax Administration 3.0-model. Het is een digitaal belastingheffingsmodel next level. In dit model zullen de fiscale data niet langer worden ingezameld door de overheid. Die data worden verondersteld te blijven bij hun natuurlijk bron. Dat zijn de belastingplichtigen zelf, maar ook diverse private derden. Zij worden verondersteld – al dan niet in samenwerking met andere private en overheidspartijen, en met behulp van technologie allerhande – de belastingen voor belastingplichtigen te berekenen en door te storten. De overheid houdt de vinger aan de pols door haar digitale systemen te verbinden met die van belastingplichtigen en derden. Dat moet ook controles op afstand mogelijk maken.

Neem het voorbeeld Mary. Mary werkt in verschillende landen. Geolocatietechnologie wordt ingezet om te bepalen waar Mary precies werkt en belastingen moet betalen. Die worden ingehouden op het loon en naar het juiste land doorgestort. Mary verhuurt haar flat via een verhuurplatform. Het platform houdt de belastingen op de huurinkomsten in en stort het saldo aan Mary. Mary is zwanger. Het ziekenhuis registreert de zwangerschap en enkele maanden later kan de nieuwe gezinstoestand van Mary meteen fiscaal wordt verrekend.

Goed nieuws? Toch op zekere hoogte wel. Datalekken kunnen bij de centralisatie van gegevens bijvoorbeeld veel meer impact hebben dan wanneer data verspreid worden over verschillende silo’s. En de vrees voor big brother neemt ook af. Het leven van Mary wordt ook eenvoudiger. Aangiftes worden overbodig in dat model. Belastingheffing gebeurt automatisch. Tax will just happen.

Nochtans rijzen er heel wat vragen bij dat model. Ik geef er een paar. Een. In het huidige taxatieproces zit een vorm van dialoog verweven. Als de fiscus het niet eens is met de aangifte, word je daarvan verwittigd en kan je je verweren. Eventuele vergissingen bij de taxatie kunnen worden vermeden. Ook achteraf is verweer mogelijk. Hoe wordt dat recht op verdediging gegarandeerd in een model dat bijna realtime alvast belastingen inhoudt nog voor je je er goed en wel van bewust bent? Twee. Wie is verantwoordelijk voor fouten in de berekening wanneer private partijen verregaand worden ingeschakeld in de belastingheffing? Drie. De kostprijs. Hoever kan de overheid gaan met het afwentelen van de kosten voor het heffen en innen van belastingen op private partijen? Vier. Via het connecteren van de digitale systemen van belastingplichtigen en derden met de fiscus wordt niet alleen beveiligde communicatie mogelijk gemaakt, maar ook controle. Zal de impact van zulke geconnecteerde systemen voor de privacy niet groter zijn dan wanneer de belastingplichtige in eerste instantie via aangifte zijn data prijsgeeft?

De evolutie richting dat model is volop aan de gang. Het juridisch kader is evenwel nog geënt op het (papieren) belastingheffingsmodel 1.0 en kreeg hier en daar wat updates ingevolge de Tax Administration 2.0. Maar met oplapwerk komen we er deze keer niet. Herschrijven lijkt de enige optie.

De auteur is professor fiscaal recht en researchmanager bij DigiTax Centre of Excellence Uantwerpen