‘De instabiliteit van de erfbelasting in Vlaanderen is dramatisch’

‘Vlaanderen is voor gehuwden een fiscaal onvriendelijk gewest voor de successierechten. De jongste vijf jaar was er een stroom van meningen, ballonnetjes, standpunten van de Vlaamse Belastingdienst, wetswijzigingen, enzovoort.’ Dat zegt Anton Van Zantbeek, advocaat bij Rivus en gastdocent aan de Fiscale Hogeschool.

Vlaanderen is voor gehuwden een fiscaal onvriendelijk gewest voor de successierechten. De jongste vijf jaar was er een stroom van meningen, ballonnetjes, standpunten van de Vlaamse Belastingdienst, wetswijzigingen, enzovoort. Elke keer raken die de gehuwden hard in de portemonnee. De tijd dat je voor een huwelijk een keer naar de notaris ging en daarmee de zaken goed geregeld had, is voorbij. Tegenwoordig moet je in Vlaanderen bijna jaarlijks op de koffie bij de notaris. Doe je dat niet, dan dreig je te veel belasting te betalen.

Ook de communicatie hierover kan niet oprecht genoemd worden. Zo zei de vorige Vlaamse regering dat de ‘belasting op verdriet’ zou worden afgeschaft. Uiteindelijk baarde de berg een heel klein muisje. Partners krijgen een belastingvoordeeltje van 1500 euro. Dat werd wel als een herculische verwezenlijking voorgesteld. Over de veel grotere belastingverhogingen voor gehuwden bleef het oorverdovend stil. Een eerste verhoging was er voor de gehuwden met een stelsel van scheiding van goederen. Als zij hun samen opgebouwde vermogen aan de langstlevende toe laten komen in hun huwelijkscontract, is dat belast. Maar het Hof van Cassatie had beslist dat er geen erfbelasting verschuldigd was. Vlaanderen heeft dan maar de wet aangepast zodat gehuwden in dat geval toch belast worden. Er is nog een tweede belastingverhoging. Vlaanderen heeft de wijziging van het erfrecht in 2018 aangegrepen om gehuwden weer in hun portemonnee te treffen. Het vruchtgebruik dat de langstlevende echtgenoot kreeg op de bij leven gedane schenkingen was veelal belastingvrij. Dat vond Vlaanderen blijkbaar niet kunnen. En dus belast het voortaan het zogenoemd ‘opvolgend vruchtgebruik’ van de langstlevende echtgenoot. Zowaar een ‘strange case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde’ in Vlaanderen. Toeteren dat de belastingdruk voor gehuwden daalt en tegelijk nieuwe belastingen invoeren.

De Vlaamse regering die in de steigers staat, lijkt in hetzelfde bedje ziek. Ze wil de erfbelasting tussen partners afschaffen. Dat is goed, denkt u. Belastingen afschaffen is goed. Maar dat is het zeker niet altijd. Voor de minvermogenden maakt de maatregel niet veel uit. Wie niets heeft, moet ook geen erfbelasting betalen. Voor de echt rijken evenmin. Zij zorgen er met een slimme vermogensplanning wel voor dat de belastingdruk overzienbaar blijft. Maar voor de grote middenklasse zal er vaak een substantiële belastingverhoging zijn.

Een voorbeeld. Jan en Hilde zijn met niets begonnen. Door spaarzaam te leven, hun huis tegen een goede prijs te verkopen en verstandig te beleggen, hebben ze een beleggingsportefeuille van 500.000 euro bijeen gespaard. Zij hebben een dochter, Sarah. Jan overlijdt op 73-jarige leeftijd. Hilde en Sarah moeten 15.000 euro erfbelasting betalen. Daarna overlijdt Hilde. Sarah moet 19.500 euro erfbelasting betalen. Over de beide overlijdens int Vlaanderen 34.500 euro belasting, 6,9 procent.

Stel nu eens dat er geen erfbelasting meer is tussen partners. Uiteraard rent dan iedereen naar zijn notaris om van het fiscale snoepje gebruik te maken. Bij de notaris wijzigen ze hun huwelijkscontract of maken ze een testament zodat bij het eerste overlijden alles naar de langstlevende gaat. Bij het overlijden van Jan moet dan geen belasting worden betaald. Maar dan overlijdt Hilde en erft Sarah de 500.000 euro. Hierop moet zij 87.000 euro belasting betalen. Dat is 2,5 keer meer belasting dan de 34.500 euro die zonder vrijstelling verschuldigd was! De belastingdruk stijgt van 6,9 naar 17,4 procent.

De instabiliteit van de erfbelasting in Vlaanderen is dramatisch. Om de zoveel maanden is er een wijziging die impact heeft op de portemonnee van burgers. Zij zijn verplicht constant de vinger aan de pols te houden. Terwijl mensen daarover vooral gemoedsrust willen. Niemand is graag jaarlijks met zijn testament of huwelijkscontract bezig. Boven op die instabiliteit komt het getoeter. Vaak worden maar halve verhalen gecommuniceerd. Zo wordt voor gehuwden gezegd dat de belasting is verlaagd, terwijl ze voor velen is verhoogd. Dus geldt ook hier, als de vos de passie preekt, boer let op uw ganzen.