‘De illusie van een fiscale hervorming’

Volgens Michel Maus, hoogleraar fiscaal recht wordt het dringend tijd dat de gewesten beseffen dat ze hypocriet bezig zijn. “Aan de ene kant hanteren ze absurd zware tarieven voor schenkingen en erfenissen, maar aan de andere kant laten ze veel ontsnappingsroutes bestaan.”

Tussen al het politieke geweld rondom de federale taxshift zijn de fiscale hervormingen van de regio’s wat op de achtergrond geraakt. Nochtans hebben ook de gewesten niet stilgezeten. Er werden vooral belangrijke stappen gezet in de hervorming van de schenkings- en de successierechten.

Zo gelden in Vlaanderen sinds 1 juli verlaagde schenkingsrechten voor wie onroerend goed wil schenken. Doordat de tarieven vroeger tot 80 procent konden oplopen, werden in Vlaanderen maar weinig onroerende goederen meer geschonken (ongeveer 15.000 schenkingen per jaar). Het was fiscaal voordeliger die te laten vererven, al dan niet via een testament.

Sinds juli zijn de belastingschijven breder en zijn de toptarieven verlaagd tot maximaal 40 procent. Als de begiftigde investeert in een energiezuinige renovatie of als hij de woning langdurig verhuurt, gaan de tarieven nog verder omlaag. Door die maatregel zagen de notarissen het aantal schenkingen in juli meteen stijgen met 14 procent.

Op verzoek van de Brusselse minister van Financiën Guy Van Hengel (Open Vld) heeft een academische werkgroep een fiscaal hervormingsplan voor het Brussels Gewest uitgewerkt. Een van de markantste voorstellen is de mogelijkheid om één niet-familielid aan te wijzen dat bij de erfenis tegen hetzelfde gunstige tarief wordt belast als familieleden in rechte lijn.

Er beweegt dus een en ander in de gewesten. De modernisering en de hervorming van het fiscale stelsel zijn altijd een goede zaak, maar in ons land is dat traditioneel niets om euforisch over te zijn, wat de politici ook mogen beweren. Als we de Belgische schenkings- en successierechten in een internationaal perspectief plaatsen, is de score opnieuw ondermaats. Dat blijkt uit een studie die de Europese Commissie eind 2014 heeft gepubliceerd.

De verlaging van de schenkings- en de successierechten moet worden aangemoedigd, maar ondertussen heffen tien van de 28 lidstaten van de Europese Unie geen successierechten meer. In twaalf lidstaten – waaronder Zweden, Portugal, Cyprus en Oostenrijk – bestaan geen schenkingsrechten. In de lijst van de landen die wel nog schenkings- en successierechten heffen, staat België met zijn belastingdruk opnieuw helemaal bovenaan.

Met toptarieven tussen ouders en kinderen van 27 procent in Vlaanderen en van 30 procent in Brussel en Wallonië, scoort België fors slechter dan het Europese gemiddelde van 17 procent. Voor schenkingen en erfenissen tussen personen zonder bloedverwantschap lopen de tarieven op tot 65 procent in Vlaanderen en 80 procent in Brussel en Wallonië, terwijl het Europese gemiddelde 41 procent bedraagt.

Bovendien kennen veel Europese lidstaten substantiële vrijstellingen toe aan de langstlevende echtgenoot en de kinderen. In de drie gewesten wordt de gezinswoning wel vrijgesteld voor de langstlevende partner en zijn er summiere belastingverminderingen voor de kinderen, maar verder gaat de fiscale clementie niet. In Denemarken, Ierland, Frankrijk, Luxemburg en Groot-Brittannië bijvoorbeeld is er een volledige vrijstelling voor de echtgenoot die erft van zijn partner.

Voor de kinderen hebben veel lidstaten in vrij omvangrijke belastingvrijstellingen ingevoerd. Zo betalen kinderen in Italië geen successierechten op hun erfenis tot 1 miljoen euro. In Duitsland bedraagt die vrijstelling 400.000 euro, in het Verenigd Koninkrijk 390.000 euro, in Ierland 225.000 euro en in Frankrijk 100.000 euro.

In België komt 1,37 procent van de fiscale ontvangsten uit schenkings- en successierechten. Dat is fors hoger dan het Europese gemiddelde van 0,39 procent. Ook als we de vergelijking met het bruto nationaal product maken, spant België met 0,62 procent in Europa de kroon. Het Europese gemiddelde bedraagt daar 0,16 procent.

De gewesten mogen die internationale vergelijking niet negeren. Ze moeten beseffen dat ze hypocriet bezig zijn. Aan de ene kant hanteren ze absurd zware tarieven voor schenkingen en erfenissen, maar aan de andere kant laten ze veel ontsnappingsroutes bestaan. De schenkings- en de successierechten zijn dan ook verworden tot een soort belastingen voor wie nalatig is geweest om zijn situatie belastingvrij te regelen. Dat is een pijnlijke vaststelling.