Bijna 9.000 studenten in België zijn ook zelfstandige: de voor- en nadelen van het statuut

Instructeur, consultant, televerkoper, e-commercemedewerker, fotograaf. Dat zijn de vijf vaakst gekozen zelfstandige activiteiten die jongeren tussen 18 en 25 jaar oud in ons land combineren met hun studies. “Het aantal student-zelfstandigen steeg het afgelopen jaar bij ons met bijna 8 procent”, stelt het sociaal verzekeringsfonds Liantis.

Om de ondernemingszin bij jongeren aan te wakkeren, voerde ons land in 2017 het statuut van student-zelfstandige in. Eind 2022 combineerden 8.690 studenten in België hun studies met een zelfstandige activiteit, blijkt uit cijfers van het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ). Voor het eerst sinds de invoering van het statuut is dat een lichte daling ten opzichte van het jaar voordien: toen werden er 9.114 geteld. Al zien sommige sociale verzekeringsfondsen een tegenovergestelde tendens bij hun totale aantal aansluitingen.

Minimumvoorwaarden

“Bij ons groeide het aantal student-zelfstandigen vorig jaar met 7,7 procent”, getuigt Karel Van den Eynde, manager public affairs bij Liantis. “Van alle student-zelfstandigen is 39,8 procent vrouw en 60,2 procent man. Dat loopt ongeveer gelijk met de algemene verdeling bij alle zelfstandigen.” De gemiddelde leeftijd van de student-zelfstandigen is 21,7 jaar. Dat is netjes het gemiddelde van de leeftijdsvoorwaarde die gesteld wordt bij het statuut. Jongeren moeten minstens 18 jaar en mogen maximaal 25 jaar oud zijn, om zich te kunnen aansluiten als student-zelfstandige.

“Student-zelfstandigen dienen ook voor minstens 27 studiepunten per academiejaar – of 17 lesuren per week – ingeschreven te zijn bij een in België of in het buitenland erkende onderwijsinstelling, om een erkend diploma te behalen”, verduidelijkt Julie Vanooteghem, attaché beleidsondersteuning zelfstandigen bij de federale overheidsdienst Sociale Zekerheid. “Het sociaal verzekeringsfonds heeft bij de aanvraag tot het bekomen van het statuut een inschrijvingsbewijs bij die onderwijsinstelling nodig.” Daarnaast moeten studenten ook aantonen dat ze de lessen hebben gevolgd of hebben deelgenomen aan de examens.

Aansluitend bij studies en interesses

Cijfers van het RSVZ geven inzicht in welke activiteiten student-zelfstandigen het meest uitoefenen. 1.188 jongeren combineren hun studies met een activiteit als instructeur of lesgever, 450 doen dat als consultant (bijvoorbeeld in IT), 380 zijn televerkoper, 263 studenten zijn e-commercemedewerker, waarbij de meesten zich gespecialiseerd hebben in de onlineverkoop van fysieke producten. De top vijf wordt afgesloten door 182 studenten die een zelfstandige activiteit als fotograaf of fotograafassistent uitvoeren.

“De zelfstandige activiteiten van studenten sluiten meestal rechtstreeks aan bij hun studie- en interessegebied”, merkt Karel Van den Eynde. “IT-studenten ontplooien zich bijvoorbeeld als consulent, om advies te geven over een brede waaier onderwerpen. Ook wie als jonge ondernemer bijlessen geeft – denk maar aan talen of wiskunde voor jongere kinderen – doet dat vaak in het verlengde van de eigen studies.”

Schoonheidsspecialisten, fotografen of grafisch ontwerpers zijn dan weer vaak studenten die nu al ondernemen en die zelfstandige activiteit na hun studies wellicht zullen voortzetten.

Voordelige regeling

Student-zelfstandigen kunnen genieten van een voordelige bijdrageregeling. “Wie een netto belastbaar jaarinkomen heeft dat lager ligt dan 8.204,6 euro, betaalt geen sociale bijdragen”, weet Riet Vanden Driessche van de FOD Sociale Zekerheid. “Tussen 8.204,6 en 16.409,2 euro betalen student- zelfstandigen 20,5 procent op het bedrag dat boven 8.204,6 euro uitkomt. Verdienen ze meer dan 16.409,2 euro na aftrek van beroepskosten, dan zijn er sociale bijdragen op het volledige inkomen verschuldigd, net zoals bij zelfstandigen in hoofdberoep.”

De minimumbijdrage per kwartaal als zelfstandige in hoofdberoep is 840,97 euro. Zelfstandigen moeten boven op de bijdragen nog beheerskosten betalen aan hun sociaal verzekeringsfonds. Die verschillen per fonds en liggen gemiddeld tussen 3,05 en 4,25 procent.

Zijn student-zelfstandigen nog ten laste van hun ouders? “In principe bouwen student-zelfstandigen geen eigen sociale rechten op”, zegt Julie Vanooteghem. “Ze blijven dus ten laste van de ouders. Alleen bij wie het inkomen gelijk aan of hoger ligt dan 16.409,20 euro, bouwt zelf sociale rechten op als zelfstandige. Maar in de meeste gevallen liggen de inkomsten van student-zelfstandigen onder de minimumdrempel, betalen ze geen sociale bijdragen, en blijven ze dus ten laste van de ouders.”

En wat met de kinderbijslag? Voor wie in Vlaanderen woont, is het recht op het Groeipakket onvoorwaardelijk tot de maand van de achttiende verjaardag. In Brussel en Wallonië is er het recht tot en met augustus van het jaar waarin iemand achttien jaar wordt. “Wie na zijn achttiende verjaardag studies combineert met een zelfstandige activiteit, moet die beperken om het recht op kinderbijslag te behouden”, klinkt het bij Liantis. “De regels zijn afhankelijk van de regio: Vlaanderen, Brussel, Wallonië en de Duitstalige Gemeenschap hebben elk eigen regels. We raden mensen aan hun kinderbijslagfonds te contacteren voor ze starten als ondernemer.”

Student-ondernemer

Een student-zelfstandige is niet hetzelfde als een student-ondernemer. Het laatste is geen officieel statuut, waarmee sociale bijdragen en belastingen gemoeid zijn. De term ‘student-ondernemer’ betekent alleen dat de onderwijsinstelling erkent dat een student een eigen onderneming of start-up opzet. Vaak krijgt de student de flexibiliteit om studieverplichtingen daarop af te stemmen, zoals het verplaatsen van examens, het aanpassen van het lessenrooster en extra tijd voor opdrachten. “Sommige universiteiten en hogescholen bieden via structuren zelfs coachingsessies, werkplekken en vergaderruimtes aan voor hun student-ondernemers”, besluit Julie Vanooteghem.