‘Afschaffing duolegaten: Vlaanderen steekt het geld liever in eigen zak’

‘De afschaffing van het duolegaat doorkruist heel veel schikkingen, waardoor het nodig is dat die testamenten onmiddellijk worden herzien.’ Dat zegt Anton Van Zantbeek, advocaat bij Rivus en gastdocent aan de Fiscale Hogeschool.

De voorstelling van de Vlaamse begroting bevatte onaangename verrassingen. Boven op de afschaffing van de woonbonus kwam de mededeling dat het duolegaat wordt afgeschaft. Dat moet jaarlijks 75 miljoen euro opleveren. Daardoor worden vele goede doelen financieel koud gepakt. Ze krijgen een hoop minder werkingsmiddelen. Om die hardvochtige maatregel in het warme Vlaanderen te verantwoorden, werd minister van Financiën en Begroting Mathias Diependaele (N-VA) het veld ingestuurd. Hij liet weten dat het duolegaat onrechtvaardig was: rijken betalen daardoor minder belasting.

Maar dat klopt niet. De enige verantwoording is dat Vlaanderen het geld liever in eigen zak steekt. Dat mag de Vlaamse regering doen. Maar dan moet ze zo moedig zijn dat ook toe te geven in plaats van de kaart van de rechtvaardigheid te trekken.

Het volgende voorbeeld maakt duidelijk dat het Vlaanderen te doen is om de centen. Dirk is vrijgezel gebleven en heeft geen kinderen. Hij heeft een vermogen van 500.000 euro opgebouwd. Met zijn zus Marianne is de relatie optimaal, maar met zijn broer Jan heeft hij al vele jaren geen contact meer. Dirk is begaan met het milieu. Om die reden is hij vrijwilliger bij Natuurpunt. Dirk maakt een testament waardoor zijn nalatenschap via een duolegaat toevalt aan Marianne en Natuurpunt. Aan Natuurpunt legt hij de last op 250.000 euro netto aan zijn zus Marianne over te maken. Natuurpunt moet alle erfbelasting – 144.250 euro – betalen en het mag de rest houden. Na die operatie houdt Natuurpunt 105.750 euro over. Daarmee kan het meerdere hectaren waardevol natuurgebied kopen.

Marianne houdt dus net de helft over van wat Dirk in zijn leven heeft opgebouwd met hard werken en veel belastingen te betalen. De andere helft wordt verdeeld tussen Vlaanderen en Natuurpunt. Met een belasting van 144.250 euro (28,85%) passeert ook Vlaanderen royaal aan de kassa.

Maar Vlaanderen wil nog een groter stuk van de koek. Op een duolegaat moet een goed doel voortaan tot 55 procent belasting afdragen. Daardoor moet Natuurpunt meer betalen dan het krijgt uit de nalatenschap. Natuurpunt zal het duolegaat dus niet aanvaarden, waardoor het testament als een kaartenhuisje in elkaar valt. De erfgenamen van Dirk moeten terugvallen op de wettelijke verdeling. Ze krijgen daardoor netto 239.500 euro, in plaats van 250.000 euro met een duolegaat. De grote slokop is Vlaanderen, dat plots 260.500 euro (52,1%) ontvangt in plaats van 144.250 euro. De grote verliezer is Natuurpunt. Dat ontvangt niets.

Maar behalve Vlaanderen is er nog een andere winnaar. Aangezien de wettelijke regeling van toepassing wordt, krijgen Jan en Marianne ieder de helft van de nalatenschap. Hoewel Dirk uitdrukkelijk niet wilde dat Jan iets ontving van hem, krijgt hij toch 119.750 euro in de schoot geworpen. Marianne komt er bekaaid van af. Haar deel verschrompelt tot 119.750 euro.

De afschaffing van het duolegaat doorkruist heel veel schikkingen, waardoor het nodig is dat die testamenten onmiddellijk worden herzien. Daar is de minister zich blijkbaar niet van bewust. Op Twitter en in de kranten laat hij weten dat de mensen rustig kunnen afwachten tot de regeling er is. Er zouden bovendien overgangsmaatregelen komen. Vreemd genoeg treedt ook Bart Van Opstal, de woordvoerder van de federatie van de notarissen, hem daarin bij. Maar afwachten is echt geen goed idee. Voor testamenten geldt rien ne va plus na een plots overlijden of handelingsonbekwaamheid. Dan zijn de kaarten definitief geschud.