Alles wat u wilt weten over het capaciteitstarief (en meer)

Sinds 1 januari is het capaciteitstarief van kracht, een nieuw onderdeel op de elektriciteitsfactuur. Het gaat om een stukje van de netkosten, die zullen afhangen van het zogenoemde piekverbruik. Of u iets meer of iets minder netkosten zult betalen dan in 2022, hangt deels van uzelf af.

Hieronder behandelen we de meest voorkomende vragen, waar de consumenten nog mee zitten. In de eerste week van januari zagen we nogal wat paniekerige reacties op de sociale media passeren, maar het zou ook best kunnen dat u in 2023 minder netkosten zult betalen dan in 2022.

Wie betaalt het capaciteitstarief?

Alle gezinnen en kleine bedrijven die in Vlaanderen elektriciteit afnemen van het net zullen het capaciteitstarief vanaf nu zien verschijnen op de voorschotfacturen en de eindafrekening of op de maandelijkse afrekening van het werkelijke verbruik. Grote bedrijven betalen al langer een capaciteitstarief. Enkel gezinnen die het sociaal tarief voor energie genieten, krijgen niet te maken met het capaciteitstarief.

Over hoeveel procent van de totale elektriciteitsfactuur spreken we?

Het capaciteitstarief zal slechts 7 procent van de totale elektriciteitsrekening van het gemiddelde gezin bedragen, berekende de VREG op basis van cijfers van oktober. “Sindsdien zijn de elektriciteitsprijzen gedaald, waardoor de energiekosten een minder groot deel van de factuur uitmaken. De nettarieven zijn een vast bedrag. Op dit moment zal het percentage hoger liggen, maar het blijft een heel beperkt deel van de totale factuur”, zegt onafhankelijk energiespecialist Kris Voorspools.

Het zijn geen nieuwe kosten, maar een deel van de netkosten dat anders berekend wordt. De overige netkosten zijn nog eens goed voor 6 procent van de elektriciteitsfactuur van de gezinnen en die worden nog altijd berekend op basis van uw verbruik. De belastingen die naar de overheid vloeien, zijn nog eens goed voor 8 procent, volgens diezelfde berekening.

Wat heeft u zelf in de hand?

Om de netkosten zo laag mogelijk te houden, moet u voortaan niet enkel uw totale verbruik zo laag mogelijk houden, maar ook de piek van uw verbruik. Het maakt vanaf 1 januari niet meer uit of u overdag of ‘s nachts uw wasmachine laat draaien, in het weekend of in de week. Het enige wat u nu nog in de gaten moet houden, is dat er niet te veel toestellen tegelijk elektriciteit verbruiken. “In de handleiding van de toestellen of op het internet kunt u ook gemakkelijk terugvinden wat het vermogen van uw huishoudelijke toestellen is”, tipt Kris Voorspools.

Om meer inzicht te krijgen in uw verbruik of de grote stroomverbruikers in uw huis vraagt u het best de kwartierwaarden van uw verbruik op bij de netbeheerder Fluvius via mijn.fluvius.be. U moet eerst het EAN-nummer van uw aansluiting aan uw profiel koppelen. Dat kunt u op de rekeningen van de energieleverancier vinden. Daarna moet u naar het tabblad ‘verbruik’ gaan, uw verbruikshistoriek opvragen en op detailniveau ‘alle’ aanduiden. Daarna kunt u het rapport met alle kwartierwaarden online bekijken en downloaden in een Excel-document.

Wat is uw piekverbruik of uw piekvermogen?

Het capaciteitstarief wordt berekend op basis van het gemiddelde piekvermogen van de voorbije twaalf maanden. Als u een digitale meter heeft, kunt u uw piekvermogen maand per maand gemakkelijk terugvinden door in te loggen op mijn.fluvius.be met een eID en een kaartlezer, een token of de Itsme-app. Bij het tabblad ‘verbruik’ kunt u zowel het piekvermogen van alle maanden in 2022 terugvinden als uw verbruik in 2023. Dan weet u ongeveer waaraan u zich kunt verwachten.

Hoe wordt het piekvermogen berekend?

“De netbeheerders meten telkens een kwartier lang uw totale verbruik”, legt Kris Voorspools uit. “Dat zijn de kwartierwaarden. De hoogste kwartierwaarde van de maand wordt vervolgens vermenigvuldigd met vier en dat is uw piekvermogen. Als een waterkoker bijvoorbeeld een minuut kookt met een vermogen van 1 kilowatt (kW), dan telt die slechts voor een vijftiende mee in het totale verbruik. Hetzelfde geldt voor een strijkijzer dat af en aan stroom verbruikt om op temperatuur te blijven. Het gaat dus vooral om grote verbruikers die een kwartier of langer veel stroom gebruiken.”

U moet niet panikeren, omdat u bijvoorbeeld op 1 januari uw elektrische wagen was aan het opladen, maar u tegelijkertijd ook twee ovens met hapjes voor de gasten had opstaan, terwijl de vaatwasmachine al was aan het draaien. Eén maand met een extreem hoge kwartierwaarde wordt enigszins uitgevlakt door de elf andere maanden waarin de kwartierwaarden binnen de perken bleven. Het is namelijk het gemiddelde van de hoogste kwartierwaarden van de voorbije twaalf maanden dat het capaciteitstarief bepaalt. Dat betekent meteen ook dat veranderingen die u vanaf 1 januari heeft doorgevoerd, pas binnen een jaar volledig in het capaciteitstarief zullen zitten.

Hoeveel capaciteitstarief zult u betalen?

Voor gezinnen met een digitale meter zal de hoogte van het capaciteitstarief afhangen van hoeveel elektriciteit ze tegelijk gebruiken of, anders gezegd, hoe zwaar ze het elektriciteitsnet belasten. Daar staat tegenover dat ze een lager nettarief op basis van het totale verbruik betalen dan gezinnen met een klassieke meter. Gemiddeld over heel Vlaanderen ligt het nettarief per kilowattuur (kWh) met een klassieke meter 2,1 eurocent hoger dan met een digitale meter.

Voor gezinnen met een klassieke meter is er een voorlopige tussenoplossing, omdat er enkel gemeten wordt hoeveel elektriciteit zij gebruiken en niet hoeveel zij tegelijk gebruiken. Zij betalen het minimum van het capaciteitstarief dat ook de gebruikers met een digitale meter betalen. Er is dus voor iedereen een minimumtarief voor het gebruik van het net.

Over heel Vlaanderen bedraagt dat minimum 101 euro per jaar zonder btw. Met 6 procent btw erbij komt dat neer op 107,06 euro. Dat is de ondergrens. Het minimumtarief komt overeen met een piekvermogen van 2,5 kW. Per kW betaalt u op jaarbasis gemiddeld over heel Vlaanderen een capaciteitstarief van 40,4 euro exclusief btw of 42,82 euro inclusief btw.

Een gemiddeld gezin zou een piekvermogen van om en bij 4 kW hebben, wat neerkomt op een capaciteitstarief van 169,76 euro per jaar. U kunt hier de tarieven voor uw regio en regionale netbeheerder checken. Met het piekvermogen van de voorbije twaalf maanden in de hand weet u zo vrij nauwkeurig hoeveel u zult betalen.

Hoe kunt u het piekvermogen zo laag mogelijk houden?

Het antwoord is heel eenvoudig: “Zo weinig mogelijk grote verbruikers tegelijk inschakelen”, stelt Kris Voorspools. Wat zijn typisch grote verbruikers in het huishouden? Denk aan de droogkast, de oven, het fornuis, de wasmachine, de vaatwasmachine enzovoort. Ook wie een elektrische wagen heeft en die met een laadstation thuis oplaadt, moet opletten dat er niet te veel van die andere grote verbruikers tegelijk opstaan. “Al zijn er nuances. Een wasmachine verbruikt vooral veel energie bij het opwarmen van het water. Een oven gaat op vol vermogen bij het voorverwarmen, daarna moet die enkel de temperatuur vast zien te houden en af en toe aanslaan. Wassen op lage temperatuur verbruikt minder stroom dan een kookwas. Er zijn elektrische ovens, waarmee je aan 3 à 4 kW komt, terwijl een microgolfoven ongeveer voor 1 kW zorgt.”

Het vermogen van huishoudelijke toestellen staat in de handleiding. Als u met zekerheid wilt weten welke toestellen zwaar aantikken voor het piekvermogen, kunt u de kwartierwaarden downloaden en tegelijk een tijdje bijhouden wanneer u welk toestel inschakelde. Kris Voorspools vindt dat er vandaag heel wat mensen op sociale media overtrokken reageren. “De meeste mensen zullen thuiskomen en beginnen te koken. Na het eten laden ze de vaatwasmachine in en laten ze die draaien. Ze doen voor het slapen gaan hun pyjama aan en steken nog snel een was in de machine. De meeste mensen doen niet alle huishoudelijke klussen tegelijk en zetten dus niet alle toestellen tegelijk op.”

Wat telt niet mee voor het piekvermogen?

Als u zelf opgewekte energie van bijvoorbeeld zonnepanelen verbruikt, dan telt die niet mee in uw piekverbruik. Als u via een energiegemeenschap energie krijgt, dan telt die eveneens niet mee. Als u via persoon-aan-persoonverkoop energie verwerft, dan zit die ook niet mee in het piekvermogen. “Alles wat ‘voor de meter’ gebeurt, telt niet mee. Het gaat om de stroom die u netto van het net haalt”, stelt Kris Voorspools.

Hoe zit het vandaag met de groothandelsprijzen voor elektriciteit?

In de dagelijkse veilingen schommelden de elektriciteitsprijzen de eerste dagen van het jaar tussen 0 en 200 euro per megawattuur (MWh). De prijzen voor elektriciteit zitten ongeveer op hetzelfde niveau als een jaar geleden, iets hoger dan twee jaar geleden en veel hoger dan drie jaar geleden in de eerste week van januari.

Kris Voorspools: “De energiekosten waren in 2021 goed voor ongeveer een kwart van de elektriciteitsrekening van de gezinnen. Vandaag zijn die energiekosten goed voor ongeveer de helft, en toen de groothandelsprijzen enkele maanden geleden piekten, telden de energiekosten voor 60, 70 tot bijna 80 procent van de totale energiefactuur.”

Luminus heeft opnieuw een vast tarief ingevoerd, als eerste energieleverancier. Is het een goed idee om opnieuw voor de zekerheid van een vast tarief te kiezen?

“De Belg heeft graag een vast contract”, denkt Kris Voorspools. “Of het tarief van Luminus goed of slecht is, kan je moeilijk beoordelen aangezien er geen andere leveranciers een vaste prijs aanbieden. Als je echt schrik hebt dat de prijzen opnieuw de hoogte ingaan, dan kan je erop intekenen. Ik zou persoonlijk niet meteen geneigd zijn dat te doen, aangezien de prijzen in een dalende lijn zitten en je bij variabel tarief die daling nu al direct meeneemt. Als je over een heel lange termijn de variabele en de vaste prijzen voor elektriciteitscontracten tegen elkaar afzet, dan zijn variabele prijzen altijd goedkoper. Bij de vaste prijzen rekenen energieleveranciers ook risicopremies aan omdat ze zich moeten indekken tegen prijsschommelingen.”

Aan de mensen die een goede timing hadden en begin 2021 voor drie jaar een vaste prijs hebben vastgeklikt voor elektriciteit en/of gas: dikke proficiat. Het is u van harte gegund.