Acht tips voor een goede zorgvolmacht

De zorgvolmacht is uitgegroeid tot een populair instrument waarmee mensen zich indekken voor het geval dat ze wilsonbekwaam worden. Maar om er het maximum uit te halen, moet u vooraf wel de juiste keuzes maken.

Om te anticiperen op het scenario dat ze op een dag zelf niet meer in staat zijn hun vermogen te beheren, hebben al meer dan 126.000 Belgen een zorgvolmacht laten registreren. Het illustreert hoe de zorgvolmacht, sinds die in september 2014 is geïntroduceerd, een hoge vlucht neemt. “Aanvankelijk werd de zorgvolmacht lauw onthaald, maar intussen kunnen we toch spreken van een exponentiële groei. Steeds meer adviseurs brengen de zorgvolmacht ter sprake bij hun cliënten. Niet alleen notarissen, maar zelfs bankiers en boekhouders wijzen op het belang ervan”, merkt Ann Maelfait, advocate bij Rivus Advocaten. Met een zorgvolmacht is het perfect mogelijk oplossingen uit te werken op de maat van uw persoonlijke vermogen. Enkele tips.

1 Wacht niet met een zorgvolmacht

Een ouderdomsziekte zoals dementie, een auto-ongeval waardoor u in een coma belandt, of een herseninfarct dat ernstige hersenschade veroorzaakt: elk van die situaties kan ertoe leiden dat u wilsonbekwaam wordt. Dagelijkse financiële handelingen zoals de betaling van facturen, het beheer van een beleggingsportefeuille of de inning van huurgelden mag of kan u vanaf dat moment niet meer zelf uitvoeren. Uw partner of uw kinderen kunnen die handelingen niet in uw naam stellen, waardoor het beheer van de gezinsfinanciën al snel vastloopt. En dan gaat het nog niet eens over ingrijpende zaken zoals de verkoop van vastgoed of een successieplanning. “Veel mensen denken dat er geen probleem is omdat hun partner of hun kinderen een bankvolmacht hebben”, zegt Kirsten De Winné, advocate bij Rivus Advocaten. “Maar ze vergeten dat die volmacht vervalt op het moment dat ze wilsonbekwaam worden.”

Met een zorgvolmacht kan u een of meer mensen aanwijzen die uw financiën mogen beheren wanneer u dat zelf niet meer kan. Zo vermijdt u dat uw partner of uw kinderen naar een vrederechter moeten stappen, zodra bij de bank of de notaris documenten moeten worden ondertekend. Maelfait: “Zonder zorgvolmacht wijst de vrederechter een bewindvoerder aan. Op dat moment verdwijnt het beheer van het vermogen uit de privésfeer en komt het onder gerechtelijke controle. De bewindvoerder moet vooraf een machtiging van de vrederechter verkrijgen voor belangrijke handelingen, zoals een schenking of de verkoop van een appartement. Een zorgvolmacht kan die problemen vermijden.”

De voorwaarde is wel dat u de zorgvolmacht tijdig opstelt, want dat kan niet meer op het moment dat u wilsonbekwaam wordt. Wie de diagnose krijgt dat hij lijdt aan een slepende ziekte, kan misschien nog tijdig een zorgvolmacht opstellen, maar dat is niet mogelijk voor wie door een ongeval van het ene op het andere moment in een coma belandt. Het illustreert dat ook jonge mensen belang hebben bij een zorgvolmacht.

2 Benut alle mogelijkheden

Een zorgvolmacht heeft weinig beperkingen. Slechts enkele zaken zijn uitdrukkelijk verboden. Zo mag de lasthebber, de persoon die belast is met het uitvoeren van de zorgvolmacht, geen testament opstellen in naam van de lastgever, de persoon die de zorgvolmacht toekent. Het is ook verboden in naam van de lastgever een huwelijk aan te gaan, regelingen te treffen voor euthanasie of de eed af te leggen voor de boedelbeschrijving bij een notaris. De Winné: “Behalve de weinige zaken die uitdrukkelijk verboden zijn, is het in principe mogelijk alles te regelen via een zorgvolmacht.”

Zo kunt u niet alleen laten vastleggen dat de lasthebber de dagelijkse financiële verrichtingen in uw naam mag uitvoeren, maar ook dat hij vastgoed mag verhuren of verkopen, schenkingen mag doen of nalatenschappen mag aanvaarden. Maelfait: “Met de zorgvolmacht kun je echte oplossingen op maat uitwerken.”

3 Beschrijf zo exact mogelijk wat toegelaten is

Het is in een zorgvolmacht in principe niet nodig alle mogelijke beheersdaden expliciet te vermelden. Er wordt eigenlijk van uitgegaan dat de persoon aan wie de volmacht is toegekend, alle handelingen mag stellen die nodig zijn om het vermogen te beheren. Dat gaat dan bijvoorbeeld over het ontvangen van pensioenen, de inning van kapitaal- of huurinkomsten, de afhandeling van belastingzaken, de verhuur van onroerend goed en alles wat ermee samenhangt, de aan- en verkoop van beleggingen en het bepalen van het beleggersprofiel, de betaling van schulden, het afsluiten van verzekeringscontracten of het vertegenwoordigen van de lastgever bij openbare instellingen.

“Hoewel het strikt genomen niet verplicht is, kan het geen kwaad al die beheersdaden toch expliciet te vermelden in de zorgvolmacht. De lasthebber kan in principe het beleggersprofiel van de lastgever wijzigen, zonder dat die handeling expliciet beschreven wordt in de zorgvolmacht. Maar daar heb je weinig aan als een bankbediende toch moeilijk doet omdat die handeling nergens vermeld is in de zorgvolmacht”, zegt De Winné.

Behalve voor beheersdaden kan de lastgever via de zorgvolmacht ook toestemming geven om zogenoemde daden van beschikking uit te voeren in naam van de lastgever. Die handelingen gaan nog een stuk verder. Het gaat dan bijvoorbeeld over de verkoop van onroerende of roerende goederen, het doen van schenkingen, het wijzigen van het huwelijkscontract, of het aanvaarden en verwerpen van nalatenschappen. Als het de bedoeling is dat de lasthebber ook zulke handelingen kan uitvoeren, moeten die heel expliciet worden vermeld.

“Al die zaken zijn zo persoonlijk dat er een uitdrukkelijke volmacht voor nodig is”, zegt Maelfait. “In het geval van schenkingen moet in de zorgvolmacht ook worden vastgelegd wie de begiftigden zijn en wat er precies wordt geschonken. Het moet ook duidelijk zijn of het gaat om een schenking als voorschot op de erfenis of buiten erfdeel. En als er voorwaarden worden gekoppeld aan de schenking, moeten die ook worden gepreciseerd. Dat is belangrijk, want een notaris kan de schenking weigeren te officialiseren als het voorwerp of de modaliteiten van de schenking niet duidelijk zijn.”

4 Stel een comité van lasthebbers samen

Een zorgvolmacht kan u toekennen aan een of meer personen. Vaak wijzen mensen hun partner of de kinderen aan als lasthebber. Maelfait: “Het komt er vooral op aan duidelijke regels te formuleren en een regeling te treffen die praktisch werkbaar is. Het is perfect mogelijk alle kinderen tot lasthebber te benoemen, zodat ze zeker gelijk worden behandeld. Maar als je hen oplegt voor alles gezamenlijk op te treden, verplicht je hen bijvoorbeeld ook elke keer samen naar de bank te gaan zodra een document moet worden ondertekend. Dat is niet handig.”

Daarom raden advocaten aan een comité van lasthebbers in het leven te roepen, naar analogie met de bestuursraad van een vennootschap. De lastgever moet de regels bepalen. Zo kan hij vastleggen dat alle kinderen tot een bepaald bedrag op eigen houtje beslissingen mogen nemen, maar dat ze boven die limiet gezamenlijk moeten optreden. “Dat kan vermijden dat de familieraad telkens opnieuw moet bijeenkomen voor dagelijkse handelingen”, zegt Maelfait. Voor de meer ingrijpende handelingen – zoals een schenking – kan de lastgever ook vastleggen dat daarvoor een tweederdemeerderheid of zelfs unanimiteit vereist is.

5 Stel een reservebank samen

Het is ook aan te raden een reservebank samen te stellen. Want als u maar één lasthebber aanwijst en die voor u overlijdt, vervalt meteen ook de zorgvolmacht en moet een vrederechter tussenbeide komen. Het is perfect mogelijk in een zorgvolmacht opvolgers aan te wijzen, zodat u zeker bent dat altijd iemand de financiën kan behartigen op het moment dat u daar zelf niet meer toe in staat bent. “Vaak wordt ook vergeten een ad-hoclasthebber aan te wijzen, die kan optreden als er een belangenconflict is”, zegt De Winné.

Zo’n belangenconflict kan bijvoorbeeld ontstaan wanneer de kinderen in naam van hun ouder een beslissing moeten nemen over een schenking aan zichzelf. Een ad-hoclasthebber kan dan voor die beslissing de plaats van de kinderen innemen. Vaak kiezen lastgevers dan voor een adviseur met wie ze een jarenlange vertrouwensband hebben, zoals een accountant, een advocaat of een notaris. Maelfait: “Het is wel belangrijk die mensen daarover vooraf in te lichten, want veel beroepsgroepen moeten zoiets deontologisch melden. Zo moet ik als advocaat aan mijn stafhouder melden wanneer ik moet optreden als ad-hoclasthebber. Bankiers moeten dat vaak eerst doornemen moet hun complianceafdeling.”

6 Houd rekening met ruzie

Het is vanzelfsprekend dat u een groot vertrouwen hebt in de personen aan wie u een zorgvolmacht toevertrouwt. Toch vallen onregelmatigheden nooit helemaal uit te sluiten als u zelf geen controle meer kan uitoefenen. “Dat komt voor”, heeft Maelfait vastgesteld. “Zo moet de vrederechter soms tussenbeide te komen wanneer er tussen de kinderen discussies ontstaan, bijvoorbeeld omdat een van hen als lasthebber bepaalde gelden heeft afgehaald. In dat geval kan de vrederechter oordelen dat de zorgvolmacht door de discussies niet langer werkbaar was.”

De vrederechter is dus het vangnet wanneer blijkt dat een lasthebber niet handelt in het belang van de lastgever. Hij kan de zorgvolmacht aanpassen of alsnog kiezen voor de procedure van de gerechtelijke bescherming en een bewindvoerder aanstellen. De Winné: “Wij raden ook altijd aan in de zorgvolmacht te vermelden wie je als bewindvoerder zou aanstellen, mocht het uiteindelijk toch zover komen. Je weet nooit wat er kan gebeuren.”

7 Stel niet zelf een zorgvolmacht op

Het is mogelijk zelf een zorgvolmacht op te stellen, maar experts raden dat af omdat de opstelling technischer is dan vaak wordt aangenomen. U moet de zorgvolmacht dan zelf laten registreren op de griffie van het vredegerecht van uw verblijfplaats. Die registratie is een cruciale voorwaarde voor de geldigheid van de onderhandse zorgvolmacht. “Onlangs moest ik een onderhandse zorgvolmacht neerleggen op de griffie van een vredegerecht”, vertelt Maelfait. “De griffier hoorde het in Keulen donderen. Het illustreert dat onderhandse zorgvolmachten uitzonderlijk zijn.”

Meestal zal een notaris de zorgvolmacht registreren. Zo’n notariële zorgvolmacht is een must wanneer u belangrijke bevoegdheden toekent, zoals het uitvoeren van schenkingen. “Zonder notariële registratie kun je het vergeten dat zulke handelingen worden uitgevoerd”, weet Maelfait. Een notariële zorgvolmacht kost – inclusief de registratie – 350 à 500 euro.

8 Sluit als lasthebber een verzekering af

“Wie optreedt als lasthebber van een zorgvolmacht, draagt een grote verantwoordelijkheid. Ik raad altijd aan er heel bewust over na te denken vooraleer die last te aanvaarden”, adviseert Maelfait. Zodra de zorgvolmacht het beheer van een groot vermogen omvat, krijgen lasthebbers ook het advies daarvoor een aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten, zoals gebruikelijk is voor de bestuurders van een vennootschap. “Ik heb het al meegemaakt dat kinderen de lasthebber aanvielen, hem slechte beslissingen aanwreven en zelfs beschuldigden van diefstal”, zegt Maelfait. “Bij het beheer van een groot vermogen kan je je daar maar beter tegen indekken. De zorgvolmacht is een heel waardevol instrument, maar alleen als alle partijen er met de nodige zorg mee omspringen.”