Belgische rente op hoogste peil sinds februari: wat zijn de gevolgen?

De rentevoeten zitten sinds kort weer in de lift. De Belgische tienjaarsrente is op korte tijd verachtvoudigd. Wat zijn de gevolgen voor spaarders, beleggers en consumenten?

Beleggers stuurden de Belgische tienjaarsrente in anderhalve maand van ongeveer 0,1 naar 0,8 procent – een verachtvoudiging. Daar zijn twee oorzaken voor. Ten eerste doen er al even geruchten de ronde dat de Europese Centrale Bank (ECB) vanaf maart minder obligaties zou beginnen kopen. ECB-voorzitter Mario Draghi ontkende dat. Maar waar rook is, is vuur, denken beleggers. “Er is één grote koper op de obligatiemarkt. Die partij dicteert de richting van de obligatierentes”, zegt Geert Gielens, de hoofdeconoom van Belfius. “Als de ECB haar aankopen stapsgewijs zou verminderen en het aanbod hetzelfde blijft, daalt de vraag naar obligaties. Bijgevolg zal de prijs van de obligaties dalen en de rente omgekeerd evenredig stijgen.”

Ten tweede denken beleggers dat de politiek van Donald Trump inflatie en economische groei zal creëren. Hij beloofde tijdens de verkiezingscampagne lagere belastingen en grote infrastructuurwerken, die mogelijk het Amerikaanse begrotingstekort zullen doen ontsporen. Sinds de verkiezingsoverwinning van Trump duidelijk werd, kwam de rentestijging in een stroomversnelling. De Belgische rente tikte maandag in de loop van de dag 0,77 procent aan, het hoogste peil sinds februari.

Obligaties

Obligatiehouders worden een rentestijging het snelst gewaar. Beleggers hebben de voorbije jaren een mooie meerwaarde op obligaties of obligatiefondsen gehaald, doordat de rente aanhoudend zakte. Die meerwaarde smelt als sneeuw voor de zon als de rente stijgt. “Het beste moment om obligaties te verkopen is gepasseerd”, zegt Frank Vranken, de hoofdstrateeg van Puilaetco Dewaay. “Maar toch zou ik op dit moment nog altijd liever overheidsobligaties en obligaties van bedrijven van goede kwaliteit verkopen dan ze in portefeuille te houden.”

“Wat je moet doen, hangt af van je beleggingshorizon”, vindt Gielens. “Je kunt winst nemen op obligaties, maar wat moet je dan met dat geld doen? Sommige grote partijen die beleggen op lange termijn, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, weigeren obligaties te verkopen, omdat ze de regelmatige inkomsten van de coupons nodig hebben om aan hun verplichtingen te voldoen. Je kunt obligaties inruilen voor cash. Met cash kun je niets verliezen, behalve je koopkracht als het leven duurder wordt. Je kunt ook nog even afwachten tot je weet wat er volgende maand op de ECB-vergadering besproken wordt. Ik zie op dit moment geen reden waarom de rente zo snel zou blijven stijgen.”

De rentegevoeligheid of duration van een obligatie hangt af van de looptijd en het rendement. Hoe langer de looptijd van de obligaties in uw portefeuille, hoe meer u te verliezen hebt. Hoe kleiner de coupons van de obligaties, hoe sneller de rentestijging zich laat voelen. “Er is geen eenvoudige vuistregel”, legt Gielens uit. “Je moet voor elke obligatie de berekening maken. Maar door de huidige lage rente is de duration van een Belgische overheidsobligatie op tien jaar bijna gelijk aan de looptijd. Een stijging van de rente met 1 procentpunt leidt tot een verlies van om en bij 9 procent op de waarde van je obligatie.” Voor vijfjarige overheidsobligaties of tienjarige hoogrentende obligaties zal het effect dus kleiner zijn.

Aandelen

“Ook aandelen delen in de klappen bij een renteklim”, zegt Vranken. “Als de rente stijgt, omdat de economie er beter aan toe is, zullen aandelen op iets langere termijn stabiliseren. Als de winsten van de bedrijven verbeteren, is een hogere waardering van aandelen gerechtvaardigd. De waardering van defensieve aandelen, met een hoog dividend, zijn hoog opgelopen in de Verenigde Staten. Dan moeten de bedrijfsresultaten zeer goed zijn om die hoge koersen te ondersteunen. In het huidige Amerikaanse resultatenseizoen zien we dat goed en slecht nieuws elkaar afwisselt.”

Vranken investeert liever wat meer geld in banken, die profiteren van een verbetering van de rentemarge, en in cyclische aandelen die nog niet zo veel opgepikt zijn door beleggers. Over technologieaandelen zegt Vranken dat beleggers er niet omheen kunnen.

Spaarboekjes

Het geld op spaarboekjes is onmiddellijk opvraagbaar. Doorgaans vragen niet alle spaarders tegelijk hun geld terug aan de bank, tenzij er een bankrun uitbreekt. De ervaring leert dat geld op spaarboekjes gemiddeld twee tot drie jaar blijft staan.

Om de spaarrentes te bepalen kijken de banken naar de rente op overheidsobligaties op korte termijn. “Het doet er niet zoveel toe wat de overheidsrente op tien jaar doet, maar wel wat de rente op twee of drie jaar doet”, zegt Gielens. “De Belgische rente is op die kortere looptijden nog altijd negatief. De banken zijn wettelijk verplicht 0,01 procent basisrente en 0,1 procent getrouwheidspremie te bieden. Dat is meer dan wat ze in theorie, op basis van de huidige rente op kortlopende overheidsobligaties, zouden moeten geven. De banken zullen de rente op hun spaarboekjes pas optrekken als die theoretische rente boven 0,11 procent stijgt.”

De banken hebben de voorbije jaren dus een deel van hun winstmarge op spaarboekjes moeten prijsgeven. Ze zullen die marges eerst opnieuw wat laten aandikken eer ze de rente op hun spaarboekjes verhogen. We zullen wellicht nog een tijd moeten wachten op de eerste renteverhoging.

Vorige maand kondigden nog verschillende kleinere banken, waaronder MoneYou, Evi, Banca Monte Paschi Belgio, MeDirect en Triodos Bank een verlaging van de rente op spaarboekjes aan. Daarnaast zijn er banken die hogere kosten voor bepaalde diensten aanrekenen, waaronder AXA, ING, bpost bank en Keytrade Bank. De spaarder zit nog altijd in het verliezende kamp.

Termijnrekeningen

Afhankelijk van de looptijd voelt u een rentestijging sneller op een termijnrekening dan op een spaarboekje. Het geld op een termijnrekening staat in principe voor een voorafbepaalde looptijd vast, terwijl het geld op spaarboekjes onmiddellijk opvraagbaar is. Het geld van de termijnrekeningen kan de bank beleggen voor de volledige looptijd.

“De korte rente zal niet snel stijgen, want er is nog lang geen sprake van dat de ECB het parkeergeld dat ze aanrekent aan de banken zal verlagen (-0,4%). Op termijnrekeningen met langere looptijden zou de rente weleens sneller kunnen stijgen dan die op spaarboekjes”, zegt Gielens.

Levensverzekeringen met gegarandeerde rente

Rabobank.be liet onlangs weten dat ze de verkoop van tak21-levensverzekeringen stopzet. “De marges op die producten zijn gekrompen”, weet Gielens. “Voor tak21-verzekeringen geldt hetzelfde als voor de spaarboekjes: de verzekeraars zullen die marge wellicht eerst laten aansterken vooraleer ze de hogere rente doorrekenen aan de klanten. Zolang de ECB haar soepele monetaire beleid voortzet, zullen de rentes op die spaarverzekeringen niet stijgen of zelfs verder dalen.”

Verscheidene verzekeraars, waaronder de marktleider AG Insurance, hebben de gegarandeerde rente recent verlaagd. Gielens: “Verzekeraars investeren de premies in schuldpapier, zoals overheidsobligaties met een looptijd van minimaal acht jaar. De oude obligaties met een hogere coupon die op vervaldag komen, moeten worden vervangen door nieuwe obligaties met een lagere coupon. Daardoor sijpelen renteaanpassingen minder snel door dan bij een spaarboekje.”

Voor spaarverzekeringen is er geen wettelijke minimumrente. Maar Gielens kan niet geloven dat verzekeraars ooit onder nul zouden gaan met de gegarandeerde rente. Dat zou commerciële zelfmoord zijn.

Woonkredieten

“Voorlopig merken we nog niet veel van de recente rentestijging op de hypotheekmarkt”, zei John Romain Immotheker. Het advieskantoor publiceert elke week een rentebarometer. De laatste dateert van afgelopen donderdag. De rente op de rentevaste leningen op tien en op twintig jaar bleven volgens die barometer vorige week stabiel. Ook in de maand die daaraan vooraf ging, zag Immotheker geen effect op de tarieven van de stijgende Belgische tienjarige rente.

“Ik zie daar maar één verklaring voor”, zegt Romain. “De banken bulken nog altijd van de cash. Ze willen dat geld liefst niet naar de ECB dragen, waar ze een negatieve rente van 0,4 procent betalen om hun geld te bewaren. Ze moeten er dus kredieten mee verstrekken. Er staat 262 miljard euro op de spaarboekjes, waarmee ze niet weten wat doen. De concurrentie op de hypotheekmarkt is bijgevolg nog altijd groot.” Maar als de rente op overheidsobligaties blijft stijgen, zal de hypotheekrente op den duur toch volgen. De kans is bovendien reëel dat de trend is gekeerd, na de wel erg sterke rente-opstoot van de voorbije dagen, en dat de banken de hypotheekrente deze week of de komende weken beginnen op te trekken.

Ook voor hypotheeknemers met een variabele rente is er nog niets veranderd. Voor die hypotheken met een jaarlijks aanpasbare rente is de korte rente de referentie. Tot nu zit vooral de lange rente in de lift. De rente op kortlopende Belgische overheidsobligaties is nog altijd negatief. Ook de duizenden klanten die rente krijgen op hun lening met een variabele rente, of de klanten die 0 procent rente betalen, hebben volgens Romain weinig te vrezen. “Die leningen zijn afgesloten met flinterdunne winstmarges voor de banken, en de referentierentes zijn nog altijd negatief.”